Да адкрыцця выставы «Дзесяць стагоддзяў мастацтва Беларусі» застаецца менш за месяц. Большасць твораў з калекцыі Белгазпрамбанка, прадстаўленых у экспазіцыі, маюць вельмі салідны ўзрост. Аднак наведвальнікі выставы ўбачаць экспанаты ва ўсім іх бляску. Менавіта для таго, каб надаць ім першапачатковы выгляд і зберагчы ад далейшага разбурэння, існуе прафесія рэстаўратара. Сёння мы ўяўляем тых, чыімі намаганнямі ўдалося вярнуць сапраўдную жывапіс.
Для паспяховай працы рэстаўратару неабходна быць не толькі мастаком, але і вучоным-гісторыкам, валодаць амаль энцыклапедычнымі ведамі. У сваёй працы ён прымяняе сучасныя матэрыялы, тэхналогіі і прыборы з вобласці фізікі і хіміі. Рэстаўратар павінен падыходзіць да справы з адказнасцю хірурга, так як рэліквіі далікатныя, рэдкія і вельмі каштоўныя. Таму падчас працы важна праяўляць асаблівую цярпенне, акуратнасць, асцярожнасць і ўважлівасць. Рамесных навыкаў для аднаўлення твораў мастацтва відавочна недастаткова. Тут патрэбныя мастацкае нюх і густ, а для правядзення шматлікіх разлікаў спатрэбіцца веданне матэматыкі. Рэстаўратары захоўваюць гістарычнае і мастацкае значэнне унікальных помнікаў культуры. Дзейнасць рэстаўратара складаецца з двух кірункаў. Першае – гэта рэканструкцыя, то есць аднаўленне першароднага выгляду рэчы. Другое – кансервацыя, якую яшчэ называюць музейнай рэстаўрацыяй. Мэта кансервацыі – захаванне гістарычнага аб'екта.
Сярод іншых
карцін «Дзесяць стагоддзяў мастацтва Беларусі»прадставяць на суд публікі «Партрэт паэта Тамаша Зана» Валенція Ваньковіча, набыты Белгазпрамбанкам у аднаго з прыватных
расійскіх калекцыянераў. Гэта першая карціна дадзенага беларускага жывапісца, якая вярнулася ў Беларусь. Толькі ўдумайцеся ў гэта — у нашай краіне не было ні адной карціны беларускага жа
мастака. Але унікальнасць гэтай працы заключаецца таксама і ў тым, што гэта адзіны вядомы маляўнічы партрэт Тамаша Зана. Рэстаўрацыяй карціны займаўся самы аўтарытэтны спецыяліст у гэтай
галіны — загадчык аддзела навукова-рэстаўрацыйных майстэрняў Нацыянальнага мастацкага музея Аркадзь ШПУНТ:
– Калі карціна прыйшла да нас, зверху яна была пакрыта таніраваным лакам. Усё наноснае прыйшлося выдаліць, адкрыўшы сапраўдную жывапіс. Але тое месца, дзе ёсць подпіс, мы не чапалі, пакінулі пад наслаеньнямі – каб ні ў каго не было падставаў сумнявацца ў яе сапраўднасці. Адным словам, мы прывялі працу ў нармальны выгляд.
– Папярэдняя рэстаўрацыя была зробленая ў саматужных умовах, – адзначыла загадчыца сектара алейнага жывапісу Святлана ДЗІКУЦЬ. – А дрэнны рэстаўрацыяй можна сапсаваць нават карціну ў параўнальна добрым стане. І нам давялося нямала папрацаваць над аднаўленнем гэтага партрэта.
– У мяне было на рэстаўрацыі 5-6 работ з экспазіцыі выставы «Дзесяць стагоддзяў мастацтва Беларусі», –працягвае Святлана Дзікуць. – «Рабін у сям'і» Міхаіла Кікоіна трэба было падчысціць, загрунтовать і выканаць таніроўкі. Праца значылася як алей на палатне, а аказалася, што гэта кардон. Так што пасля рэстаўрацыі ў яе змяніўся статус!
«Паляўнічы» Пінхуса Крэменя цалкам патрабаваў рэстаўрацыі, таму што быў забруджаны, там патрэбна была замена падрамніку, былі дубляваныя абзы. Цяпер карціна набыла першапачатковы аўтарскі задума
На «Зялёным пейзажы» Марка Шагала былі забруджвання асновы па абзе. Я ўмацоўвала карціну, чысціла, і сее-дзе запаўняла таніроўкі. Праца складаная тым, што непажадана як-небудзь парушаць жывапіс аўтараў такога ўзроўню
У шагалаўскім ж «Гадзіннікам на палаючым небе» былі драпіны па маляўнічым пласту і забруджвання ад афарбоўкі рам. Усё гэта мы ліквідавалі. Аднавілі лакавы пласт, на якім былі драпіны.
На «Еве» Хаіма Суціна была так званая траўматычная абвал. Каб яе ліквідаваць, неабходна было правесці тэхнічную працу і не парушыць рэшткі лакавага нанясення.
– Што тычыцца Суціна, то ў яго карціны нічога малаважнага быць не можа, – адзначыў Аркадзь Шпунт. – Любыя дробныя пашкоджанні набываюць статус сур'ёзных. І ўсе рэстаўратары зрабілі максімум. Наогул, мы для гэтай выставы зрабілі ўсё магчымае і немагчымае, таму што такія маштабныя праекты павінны рабіцца загадзя і вельмі грунтоўна. Мы рэстаўравалі вельмі вялікая колькасць рэчаў, каля сотні. Таму што маюць значэнне нават невялікія разбурэння, звязаныя з захоўваннем і транспарціроўкай. Яшчэ час ёсць, і мы паспяваем усё зрабіць у тэрмін.
Абноўленае стан усіх вышэйпералічаных карцін можна будзе ацаніць, прыйшоўшы на «Дзесяць стагоддзяў мастацтва Беларусі». Выстава адкрыецца 27 сакавіка ў Нацыянальным мастацкім музеі і будзе доўжыцца да ліпеня.
