У цяперашніх умовах «Белгазпрамбанк» не плануе бурнага росту паказчыкаў. Цвяроза ацэньваючы сітуацыю, банк мае намер захаваць існуючыя дасягненні і прапануе сваім кліентам новыя фінансавыя інструменты, якія дазваляюць атрымаць максімум выгады ў рамках сучаснай грашова-крэдытнай і падатковай палітыкі. Пра гэта ў інтэрв'ю «ЭГ» распавёў намеснік старшыні праўлення ААТ «Белгазпрамбанк» Кірыл БАДЗЕЙ.
– Кірыл Георгіевіч, якія мэтавыя параметры развіцця на гэты год зацвердзіў Савет дырэктараў вашага банка?
– Пры зацвярджэнні параметраў развіцця Савет дырэктараў зыходзіў з рэалій, што склаліся і цвярозых ацэнак перспектыў як эканомікі Беларусі, так і магчымасцяў банка.
Мы плануем атрымаць прыбытак у памеры 1050 млрд. Br, што нязначна адрозніваецца ад фактычна атрыманай за 2015 г. у рублёвым выражэнні. Пры гэтым дапускаем, што прыбытак у доларавым эквіваленце, адлюстроўваючы дынаміку курсу, знізіцца з 65,6 млн USD у 2015 г. да 46,7 млн. – у 2016-м, а рэнтабельнасці капіталу – з 30,3% да 26,5%. Актывы ў валютным эквіваленце не будуць мець тэндэнцыі да росту, што можа прывесці да зніжэння іх рэнтабельнасці з 3, 8 да 3%.
Мяркуем, што такі падыход апраўданы. Трэба ставіць перад сабой рэальныя мэты з улікам сітуацыі на рынку, эканамічнай асяроддзя і балансу рызыкі і прыбытковасці.
– Як ўплывае дынаміка валютных курсаў на прыбытак, кошт актываў і капіталу?
– Паколькі беларускі рубель – функцыянальная валюта для айчынных суб'ектаў гаспадарання, у рублях фарміруецца фінансавая справаздачнасць банка па міжнародным і нацыянальным стандартам, адлюстроўваюцца фінансавыя вынікі, актывы, абавязацельствы і капітал.
Змены на валютным рынку адбіваюцца на фінансавым выніку банка ў выглядзе пераацэнкі яго валютных патрабаванняў і абавязацельстваў. Адпаведна, пры кароткай валютнай пазіцыі (калі патрабаванні ў валюце менш валютных абавязацельстваў) фармуюць прыбытак або страту пры доўгай валютнай пазіцыі (патрабаванні перавышаюць абавязацельствы ў валюце) у выпадках ўмацавання нацыянальнай валюты. Зваротны вынік фармуецца пры яе паслабленні. Велічыня ОВП (адкрытай валютнай пазіцыі) банкаў абмежаваная 10% нарматыўнага капіталу. Для «Белгазпрамбанка» гэты ліміт крыху больш за 540 млрд. Br. Зыходзячы з гэтай лічбы можаце вызначыць патэнцыйныя даходы або страты банка ў той ці іншай рынкавай сітуацыі.
Можна сцвярджаць, што кліенты беларускіх банкаў надзейна абаронены ад валютнага рызыкі, паколькі валютная структура актываў і абавязацельстваў збалансавана. Некалькі іншая сітуацыя з капіталам. У адпаведнасці з дзеючым заканадаўствам ён фарміруецца ў беларускіх рублях – даволі нестабільнай валюце. Гэта выклікае пэўную заклапочанасць у замежных акцыянераў і крэдытораў: яны ўносяць у капітал банка замежную валюту, якая затым канвертуецца ў беларускія рублі. Таму даводзіцца максімальна павышаць эфектыўнасць сваёй працы, у т. ч. каб кампенсаваць магчымыя страты інвестыцый ад курсавых ваганняў.
– Як мяняўся аб'ём рознічнага і карпаратыўнага крэдытных партфеляў у 2015 г. і якія перспектывы на гэты год?
– У мінулым годзе наш крэдытны партфель у цэлым вырас на 52,3% (у доларавым эквіваленце знізіўся на 2,8%), у беларускіх рублях доля партфеля практычна не змянілася (22,5%).
На 2016 г. мы плануем утрымліваць які склаўся аб'ём крэдытаў без істотнага росту (у рэальным выражэнні – павелічэнне на 7-7,5%). Па крэдытах насельніцтву плануецца прырост партфеля за год на 10,7%.
Больш за высокія тэмпы росту абмяжоўвае некаторы дэфіцыт плацежаздольных пазычальнікаў. З аднаго боку, стаўкі ў нацыянальнай валюце высокія, што павялічвае крэдытную нагрузку. З іншага – крэдытаванне ў замежнай валюце, дзе стаўкі істотна ніжэй, магчыма толькі пры наяўнасці ў патэнцыйнага кліента дастатковых валютных паступленняў. Складаная эканамічная сітуацыя ў рэспубліцы і ў краінах – асноўных гандлёвых партнёрах прымушае асабліва ўважліва ацэньваць фінансавы стан пазычальнікаў і заклад. Такая ўзважаная крэдытная палітыка дазволіла нашаму банку ўтрымаць да пачатку бягучага года долю пратэрмінаваных і пралангаваных крэдытаў на ўзроўні ўсяго 1,4%, у той час як у сярэднім па ўсёй банкаўскай сістэме яна дасягае 2,6%.
– Ці паўплывала абкладанне падаходным падаткам працэнтаў па ўкладах фізічных асоб і абмежаванне ставак для юрыдычных асоб на дэпазітны партфель?
– Увядзенне падаткаабкладання працэнтаў па ўкладах фізічных асоб цяпер адчувальна на дэпазітным партфелі не адбіваецца. З моманту прыняцця Дэкрэта № 7 аб'ём прыцягнутых ад насельніцтва сродкаў павялічыўся прыкладна на 3% у даляравым эквіваленце. Улічваючы, што, уласна, спагнанне падатку з працэнтаў будзе адбывацца з 1.04.2016 г., высновы можна будзе рабіць пазней.
Новаўвядзенні і рэкамендацыі стымулююць пераглядаць прадуктовую лінейку. Для грамадзян альтэрнатывай ўкладу з'яўляюцца аблігацыі уласнай эмісіі «Белгазпрамбанка» з высокай даходнасцю і без выплаты падаходнага падатку.
Абмежаванні ставак для юрыдычных асоб мы разглядаем як вымушаную меру, але не рынкавы. Не думаем, што яна можа істотна паўплываць на дэпазітны партфель.
– Якая, на ваш погляд, сітуацыя з ліквіднасцю ў банкаўскай сістэме РБ? Ці можа дапамагчы айчыннай эканоміцы істотнае павелічэнне грашовай масы, як прапануюць некаторыя навукоўцы?
– Сітуацыю з рублёвай ліквіднасцю наглядна характарызуюць аб'ёмы аперацый падтрымкі: іх сярэднія аб'ёмы ў першыя месяцы 2016 г. павялічыліся ўтрая ў параўнанні з 2015 г. Відавочна, што банкаўская сістэма адчувае пэўны дэфіцыт рублёў. Жорсткая грашова-крэдытная палітыка, высокія дэвальвацыйныя чаканні, уласна, і абумоўліваюць стабільна высокія стаўкі па беларускіх рублях.
Што тычыцца дапамогі айчыннай эканоміцы, напэўна, нельга разглядаць толькі манетарныя меры як адзіна магчымыя і дастатковыя. Патрэбен комплексны падыход. У адваротным выпадку, калі і будзе станоўчы эфект, то, хутчэй за ўсё, кароткатэрміновы.
– Як вы ацэньваеце з пункту гледжання рызык і магчымасцяў сітуацыю ў эканоміцы і на банкаўскім рынку?
– Мы добра ўсведамляем цяперашнія рызыкі. Макраэканамічная нявызначанасць, скарачэнне плацежаздольнага попыту, спад вытворчасці, інфляцыя, дэвальвацыя, скарачэнне рэальных даходаў грамадзян. Зразумелыя прычыны і наступствы гэтых з'яў, але трэба шукаць шляхі вырашэння ўзніклых праблем. Асноўную пагрозу для банкаў ўяўляе крэдытны рызыка. Як гэта ні парадаксальна, у крызіс попыт на грошы расце. У цяжкай сітуацыі, у бізнесу ўзнікае жаданне вырашаць праблемы, звязаныя з падзеннем выручкі, шляхам пазыковага фінансавання. Гэта датычыцца і фізічных асоб, якія у «добрыя» гады прывыклі жыць крышачку лепш, а цяпер з дапамогай пазыковых сродкаў спрабуюць утрымацца на ранейшым узроўні. Па сутнасці, гэта «латанне дзірак». Для банка ў такой сітуацыі ключавым напрамкам з'яўляецца вылучэнне з заяўленых на фінансаванне праектаў толькі тых, якія маюць перспектыву не толькі захавання бізнесу, але і поўнай зваротнасці укладзеных банкам сродкаў.
Другая пагроза зыходзіць ад кліентаў, якія альбо пачалі інвестпраекты і жадаюць іх завяршыць у новых умовах, альбо імкнуцца іх запусціць на падальным рынку і цвёрда перакананыя, што заўтра ўсё будзе добра, але пры гэтым у іх адсутнічае выразны план і рэсурсы. Ім, хутчэй за ўсё, адмовяць у фінансаванні.
Вядома, крызіс – гэта і перыяд новых магчымасцяў. Зараз мы з'яўляемся сведкамі ломкі і крушэння старой эканамічнай сістэмы. Гэта дае унікальную магчымасць выбраць новую мадэль развіцця. Па нашаму думку, ёю можа стаць краўдэканоміка. Сучасныя інфармацыйныя тэхналогіі дазваляюць істотна скараціць дыстанцыю паміж спажыўцом і вытворцам прадукту або паслугі, а заадно – кошт канчатковага прадукту.
Другі важны трэнд – мабільнасць і адаптыўнасць вытворчасці да новых запытам спажыўцоў. Найбольш паспяховымі, на наш погляд, у такіх умовах будуць малыя і сярэднія прадпрыемствы.
Таму мы карэктуем планы па ўдасканаленні і распрацоўцы новых прадуктаў. Пачынаем выкарыстоўваць краудплощадки для ацэнкі спажывецкага попыту і папярэдняга заказу на прадукты і паслугі сваіх патэнцыйных пазычальнікаў і, адпаведна, для фарміравання іх патэнцыйнай кліентуры. І заклікаем прадстаўнікоў «новай эканомікі» прыгледзецца да гэтага інструментара у т. ч. як да альтэрнатыўнага і эфектыўнага банкаўскага канала прыцягнення фінансавання для свайго бізнесу.
– У якой меры акцыянеры банка ўдзельнічаюць у яго жыцця? Чаго больш: дапамогі з дакапіталізацыяй або клопатаў з дывідэндамі?
– Ўзаемаадносіны банка з ўласнікамі – адна з самых цікавых і важных тым у сістэме карпаратыўнага кіравання. Нашы асноўныя акцыянеры – ПАО «Газпром» (49,66%) і «Газпромбанк» АТ (49,66%). Акрамя гэтага, невялікія пакеты акцый маюць ААТ «Газпром трансгаз Беларусь» і Рэспубліка Беларусь (упаўнаважаны трымальнік – Міністэрства энергетыкі РБ).
Адносіны з імі можна ахарактарызаваць як давернае партнёрства. Нашы акцыянеры выдатна разумеюць, што без інвестыцый у капітал, тэхналогіі, персанал нельга разлічваць на доўгатэрміновы рост і павышэнне канкурэнтаздольнасці. Акцыянеры і топ-менеджэры зацікаўлены ў доўгатэрміновым перспектыўным развіцці банка, а не ў кароткатэрміновым эфекце ў выглядзе дывідэндаў. У гэтым у нас ніколі не было рознагалоссяў.
– Ці можа сёння дэвальвацыя рубля палепшыць канкурэнтаздольнасць беларускага экспарту?
– Калі казаць аб цэнавай канкурэнцыі на знешніх рынках – можа. Але аднабаковыя меры вядуць, як правіла, да часовага эфекту: павышаць канкурэнтаздольнасць айчынных тавараў, толькі зніжаючы цану (альбо пазбаўляючы спажыўца выбару) і не развіваючы тэхналогіі, не пашыраючы рынкі збыту, – гэта тупіковы шлях. Пры гэтым па шэрагу пазіцый канкурыраваць па цане з тым жа Кітаем вельмі няпроста.
– Якія інструменты хэджавання валютных рызык даступныя суб'ектам гаспадарання ў Беларусі? Якімі з іх карыстаюцца кліенты «Белгазпрамбанка»?
– Традыцыйна пад інструментамі хэджавання валютных рызык разумеюць тэрміновыя кантракты на куплю-продаж замежнай валюты (форвард, ф'ючэрс, апцыен). Радзей для гэтых мэтаў выкарыстоўваюць кантракты на сыравіну або біржавыя індэксы.
На буйных біржавых пляцоўках гандлюецца вялікая колькасць такіх інструментаў. Але, на жаль, тэрміновыя кантракты на беларускі рубель пакуль на міжнародным рынку не прадстаўлены. На БВФБ ёсць магчымасць для заключэння здзелак па тэрміновых кантрактах па беларускаму рублю супраць асноўных сусветных валют, але актыўнасць удзельнікаў таргоў пакуль вельмі нізкая.
Тым не менш у цяперашні час валютнае заканадаўства Беларусі дазваляе суб'ектам гаспадарання заключаць здзелкі з падобнымі інструментамі пры пасярэдніцтве упаўнаважаных банкаў, як на ўнутраным, так і на міжнародным рынках. Напрыклад, калі ў прадпрыемства абавязацельствы ў форме крэдыту або пазыкі сфарміраваны ў доларах ЗША, а асноўную выручку яно атрымлівае ў расейскіх рублях, то ёсць сэнс задумацца аб кантракце на куплю або на права куплі даляраў за расейскі рубель у будучыні і такім чынам абмежаваць свой рызыка ў выпадку магчымага абясцэньвання расійскага рубля. Упэўнены, што з развіццём культуры кіравання карпаратыўнымі фінансамі, ростам маштабаў знешнегандлёвых аперацый, развіццём тэхналогіі і зніжэннем выдаткаў, звязаных з доступам да гандлёвых пляцоўках, класічныя аперацыі хэджавання будуць набіраць папулярнасць сярод беларускіх суб'ектаў гаспадарання.
– Што вам больш за ўсё падабаецца ў прафесіі банкіра?
– Сучасны банк – гэта унікальны па сваіх магчымасцях фінансавы і тэхналагічны інструмент для рэалізацыі любых, нават самых складаных праектаў. Калі вы працуеце ў адной з канкрэтных галін эканомікі, то круг вашых інтарэсаў, знаёмстваў і партнёрскіх узаемаадносін абмяжоўваецца, як правіла, рамкамі гэтай галіны. У банкінгу ж такіх рамак проста няма.
Гутарыла Аксана КУЗНЯЦОВА
