Белгазпрамбанк: рэальныя магчымасці
ААТ "Белгазпрамбанк" павялічыла свой статутны капітал на $75 млн дзякуючы падтрымцы сваіх расейскіх акцыянэраў – ААТ "Газпром" і ААТ "Газпромбанк". Аб значнасці дадзеных інвестыцый, перспектывах развіцця і новых праектах "Белгазпрамбанка", сваім бачанні сітуацыі ў эканоміцы, распавядае старшыня праўлення ААТ "Белгазпрамбанк" Віктар Бабарыка. - Віктар Дзмітрыевіч, як вы ацэньваеце значнасць інвестыцый у капітал Белгазпрамбанка на фоне бягучага стану інвестыцыйных працэсаў у беларускай банкаўскай сістэме? - Асаблівая значнасць гэтых інвестыцый заключаецца ў тым, што ўкладанні Газпрома " і " Газпромбанка ў статутны фонд Белгазпрамбанка ў памеры яшчэ $75 млн - гэта не імгненная падтрымка банка, гэта інвестыцыі ў яго развіццё. Мы вялі напружаныя перамовы па гэтай нагоды амаль год, але нашы планы былі настолькі пераканаўчыя, што акцыянеры прызналі гэтыя ўкладанні неабходнымі. Інвестыцыі адбыліся, нягледзячы на сур'ёзныя змены ў сусветнай эканоміцы, у эканоміцы Расіі і Беларусі, у эканоміцы нашых акцыянераў і самога Белгазпрамбанка. Нагадаю, што рашэнне аб павелічэнні статутнага фонду нашага банка на $150 млн двума траншамі прымалася ў пачатку 2008 года. Натуральна, тады яно было для нас значным і ўнікальным для беларускага рынку. Першую траншу інвестыцый на $75 млн мы атрымалі ад расейскіх акцыянераў тады ж. Але здарыўся 2008 год, яго сярэдзіна і далей - па нарастаючай крызісу. Таму другія $75 млн, якія мы цяпер атрымалі, па ступені значнасці і незвычайнасці ў гэтых умовах, нашмат важкімі для нашага банка, а таксама для Беларусі ў цэлым. Неабходна таксама разумець, што гэта не проста запісы на папяровых рахунках, гэта рэальныя грошы, якія будуць працаваць на эканоміку Беларусі. Менавіта ў гэтым патэнцыял рэальнага фінансавання, асабліва, з улікам таго факту, што многія банкі ў існуючых умовах не заўсёды маюць такія магчымасці. А ў нас грошы ёсць і будуць. - Белгазпрамбанк стаў трэцім у Беларусі банкам па велічыні статутнага капіталу. З улікам значнага павелічэння фінансавага патэнцыялу ці можна казаць аб прэтэнзіях Белгазпрамбанка на статус сістэмаўтваральнага банка? - Мы ў прынцыпе ніколі не прэтэндавалі на які-небудзь статус, які нам нібыта хто-то павінен прысвоіць. Гэта наша прынцыповая пазіцыя. Дзяржаўныя прадпрыемствы – гэта не наш сегмент. Але пры гэтым мы перакананыя, што Белгазпрамбанк ужо з'яўляецца сістэмаўтваральным банкам для лепшай, найбольш актыўнай часткі нашага дзяржавы - для сярэдняга класа, нашага асноўнага кліенцкага сегмента. З гэтага пункту гледжання можна сказаць, што мы ўжо дэ-факта з'яўляецца сістэмаўтваральным банкам для найбольш актыўнай, высокаэфектыўнай кліентуры. - У сувязі з інвестыцыямі значна вырас нарматыў крэдытавання на аднаго пазычальніка. Які цяпер аб'ём максімальна магчымага крэдытавання аднаго кліента і з'явіліся гэтыя буйныя кліенты ў базе банка? - Кліенцкая база Белгазпрамбанка, адназначна, не мяняецца. Мы працягваем рэалізацыю нашай стратэгіі, у адпаведнасці з якой наш асноўны сегмент у карпаратыўным бізнэсе - гэта недзяржаўныя прадпрыемствы і энергетычны сектар. Але на сённяшні дзень нарматыў максімальнага крэдытавання аднаго пазычальніка ў нашым банку вырас да $45-50 млн., Калі браць наш сегмент у частцы недзяржаўнага сектара, то фактычна няма такога кліента, якога мы не маглі б абслужыць. Але падаваць такі аб'ём крэдытнай падтрымкі не з'яўляецца нашай самамэтай. Па-другое, нашы кліенты і так не адчувалі недахопу ў рэсурсах, так як пры апераджальным росце нашых кліентаў мы навучыліся прыцягваць для іх знешняе фінансаванне. Мы і цяпер лічым, што буйныя праекты лепш рабіць у суфінансаванні, гэта дапамагае размяркоўваць і зніжаць рызыкі. Аднак павелічэнне нашай актыўнасці дакладна чакаецца ў энергетычным сектары. Плануецца рост аб'ёмаў фінансавання структур, якія ўваходзяць у пул Белтрансгаза, амаль да $30 млн на аднаго пазычальніка. Гэта вельмі сур'ёзна. Мы цяпер вядзем актыўную працу з абласнымі энерга - і газазабеспячальнымі структурамі прапаноўваючы ім праграму фінансавання. Ідэя заключаецца ў адкрыцці ліміту крэдытавання і працы ў рэжыме крэдытнай лініі на фінансаванне касавых разрываў, якія ўзнікаюць у сувязі з рознымі тэрмінамі ўнутраных і знешніх разлікаў за газ. Паводле нашых ацэнак, аптымальным варыянтам з'яўляецца ліміт для кожнай з абласцей на ўзроўні Br40-50 млрд. Кошт рэсурсаў для энергазабеспячальных арганізацый з'яўляецца прадметам перамоваў. Яны з'яўляюцца першакласнымі пазычальнікамі і банк гатовы разглядаць магчымасць некаторага зніжэння кошту. Паколькі гэты праект пазіцыянуецца як універсальны прадукт, то стаўкі, хутчэй за ўсё, будуць аднолькавымі для ўсіх рэгіёнаў. Але Белгазпрамбанк ніколі не займаўся дэмпінгам, заўсёды выконваючы свае абавязацельствы. - Як можна ацаніць ролю Белгазпрамбанка ў разліках Беларусі за газ? - Звычайна мы не каментуем разлікі за газ. Нашы адносіны з Белтрансгазам вельмі простыя і празрыстыя. Калі ў яго ёсць патрэба ў фінансаванні, ён, з'яўляючыся першакласным пазычальнікам, выходзіць на рынак і супастаўляе нашы прапановы з наяўнымі на рынку. Таму ў нас няма абавязацельстваў пракрэдытаваць пэўны аб'ём разлікаў. Мы з Белтрансгазам заўсёды знаходзімся ў рынкавых адносінах. На сённяшні дзень асаблівай патрэбы ў Белтрансгазу у запазычаннях няма. Мы са свайго боку заўсёды адкрытыя для дыялогу з ім, але ў яго захоўваецца права выбару. - Адчуў ці Белгазпрамбанк характэрныя для банкаўскага сектара праблемы з ліквіднасцю? - Пытаннем захавання ліквіднасці мы задаліся яшчэ да таго, як было прызнана, што фінансавы крызіс усё-ткі дабраўся да Беларусі. Яшчэ з верасня мінулага года мы бачылі гэтую пагрозу і прынялі ўсе меры для папярэджання магчымых наступстваў. У першую чаргу, гэта падтрымка з боку акцыянераў – першыя $75 млн былі ўнесены ў наш капітал у красавіку 2008 года. Таксама мы разам з кліентамі перагледзелі праграмы развіцця і фінансавання, правялі папярэднюю працу з партнёрамі на міжбанкаўскім рынку. Па ўсім спектры актыўнасці былі зроблены досыць сур'ёзныя змены, у тым ліку мы адкарэктавалі ў бок кансерватыўнага прагнозу сваю сярэднетэрміновую праграму развіцця. Таму самой праблемы ліквіднасці ў нас не было і няма. Пры гэтым сціск актыўнасці праходзіла планава і без шкоды для кліентаў і самога банка. Я лічу, што мы справіліся з гэтай пагрозай досыць паспяхова – мы ні разу не затрымалі кліенцкія плацяжы. - У гэтай сувязі, які ваш прагноз па асноўных паказчыках дзейнасці банка ў гэтым годзе? - У сакавіку мы адкарэктавалі сваю праграму развіцця і некалькі знізілі прагнозныя тэмпы росту па аб'ектыўных прычынах. З улікам дэвальвацыі беларускага рубля шэраг паказчыкаў у валютным эквіваленце па выніках года можа нават знізіцца. У эквіваленце нацыянальнай валюты прырост актываў будзе дастаткова высокі – больш за 30%. Але падкрэсліваю, што гэта ўсе планавыя паказчыкі, якія былі зафіксаваныя ў сакавіку гэтага года. На сённяшні дзень сітуацыя з дынамікай актываў застаецца няпростай. Гэта выклікана зніжэннем попыту на актывы, з другога боку сам банк зрабіў больш жорсткімі патрабаванні да пазычальнікаў, ацэнцы рызык. Тым не менш, я ўпэўнены, што план па прыбытку ў 2009 годзе, на ўзроўні Br60-65 млрд, мы выканаем. Для нас прынцыпова важнымі з'яўляюцца паказчыкі эфектыўнасці – прадукцыйнасць працы і прыбытак на аднаго супрацоўніка. Тут мы павялічым паказчыкі больш чым у 1,5 разы ў валютным эквіваленце. - Падзяліцеся планамі на наступны год... - У 2010 годзе мы разлічваем павялічыць прыбытак у эквіваленце нацвалюты на 25-30% да Br80-85 млрд. Тэмп росту актываў чакаецца прыкладна на такім жа ўзроўні, можа, і крыху вышэй. Але гэта кансерватыўны прагноз. Імпульс развіцця ў сувязі з павелічэннем статутнага фонду можа быць значна вышэй. Атрымаўшы першы транш інвестыцый у мінулым годзе, мы хваляваліся - ці паспеем іх асвоіць. Асвоілі... Нават асвоілі б яшчэ больш. Хутчэй за ўсё, так адбудзецца і з новымі інвестыцыямі. Усё больш становіцца прадпрыемстваў, якія разумеюць, што вяртання да ранейшых умоў, ранейшай эканоміцы ўжо ніколі не будзе. І гэта дазваляе з аптымізмам чакаць росту эканомікі, але ўжо ў новых, пасткрызісных умовах. Пасля некаторага стрымлівання актыўнасці ў пачатку гэтага года мы гатовыя зноў яе павялічыць. Гэта наша прынцыповае бачанне сітуацыі. - У сувязі з планамі зноў актывізаваць дзейнасць, як у Белгазпрамбанку ацэньваюць наяўныя рызыкі і як пабудавана праца рызыка-менеджменту? - Мы для сябе зразумелі, што рызыка-менеджмент патрэбен не знешняй баку, а не акцыянераў, а, у першую чаргу, патрэбны нам і нашаму бізнэсу. Мы ўдасканальваем бізнес-працэсы, маючы намер цалкам выключыць канфлікты інтарэсаў. Так, у дачыненні да асоб, якія прымаюць рашэнні аб крэдытаванні, выключаная падпарадкаванасць аднаго і таго ж кіраўніку, нават на ўзроўні намесніка старшыні праўлення. Мы колькасна павялічваем структуры, якія займаюцца выключна ацэнкай рызыкі і якасна павышаем іх значнасць. І тут нам вельмі дапамагаюць акцыянеры. Мы знаходзімся ў вельмі цесным кантакце з Газпрамбанкам, вельмі шмат пераймаем у іх. Безумоўна, рызыка-менеджмент - гэта непрадукцыйныя выдаткі, развіццё сістэмы кіравання рызыкамі не дапамагае зарабіць грошы, але гэта дапамагае захаваць грошы. Наша пазіцыя ў тым, што важная збалансаванасць лініі атакі і лініі абароны. Рызыка-менеджмент з'яўляецца неабходным умовай існавання і правільнага функцыянавання банка. - Як вы ацэньваеце сітуацыю ў банку ў сувязі з радыкальным змяненнем механізму стварэння рэзерваў і якая дынаміка праблемных крэдытаў у партфелі? - Ўзмацненне жорсткасці патрабаванняў па стварэнню рэзерваў гэта адназначна правільны шлях рэгулявання банкаўскай дзейнасці. Пры гэтым мы вітаем разумную паэтапна ўвядзення гэтага механізму з улікам стану партфеляў і неабходнасці падрыхтоўчага перыяду. Мы да гэтага гатовыя. Прагнозныя параметры па прыбытку ў 2009-2010 гадах намі падрыхтаваны зыходзячы з новай сістэмы стварэння рэзерваў, як з пункту гледжання саміх нарматываў, так і з пункту гледжання меркаванага графіка ўкаранення. Мы аб'ектыўна ацэньваем памер праблемных крэдытаў у нашым банку і не займаемся самападманам. Так, прырост праблемных крэдытаў ёсць і нікуды ад гэтага не дзенешся. Іх дынаміка наблізілася да 2%, якія мы для сябе вызначылі ў якасці гранічна магчымага нарматыву. Спадзяюся, што банк прайшоў самыя вострыя праблемы з якасцю партфеля. Аптымізм заснаваны на стабілізацыі сітуацыі ў самых праблемных галінах – будаўніцтве, абароце нерухомасці, як жылы, так і дзелавой. Таксама мы ацэньваем сітуацыю і ў рознічным бізнесе. - Дарэчы, як паўплываў на працу банка часовы забарона на крэдытаванне фізічных асоб у замежнай валюце? - Ніяк. Крэдытны партфель ад гэтага ў нас не вырас, яго якасць не змянілася. Колькасць пазычальнікаў-фізічных асоб, напэўна, скарацілася, але мы ніколі не былі рознічных банкам. На самай справе пацярпелі ад гэтага прадаўцы імпарту і фізічныя асобы, якія маглі крэдытавацца адносна танна. Дарэчы, крэдытаванне ў замежнай валюце пры слабеющем у гэтым годзе даляры, з майго пункту гледжання, наадварот зніжала рызыкі пазычальнікаў. Але гэта пытанне вельмі складаны і рэгулятару, напэўна, лепш відаць. - Якія перспектывы супрацоўніцтва банка з міжнароднымі фінінстытутамі? - Я думаю, што ўсё будзе добра. Безумоўна, мы захоўваем арыентаванасць на знешні рынак запазычанняў. Цяпер мы адзін з найбуйнейшых у Беларусі партнёраў Міжнароднай фінансавай карпарацыі і Еўрапейскага банка рэканструкцыі і развіцця. Мы спадзяемся на развіццё гэтых праграм. Неабходна адзначыць, што, нягледзячы на крызіс, з боку гэтых інстытутаў была прадэманстравана узрушаючая вера ў наш банк – ЕБРР у пачатку года павялічыў аб'ём прадастаўленых Белгазпрамбанку рэсурсаў на $40 млн. На сённяшні дзень для нас прынцыпова важны не аб'ём рэсурсаў, а павелічэнне тэрмінаў, адкрыццё новых прадуктаў. Так, не выключана наш удзел у падрыхтоўцы мэтавай праграме ЕБРР па крэдытаванні праектаў, звязаных з павышэннем энергаэфектыўнасці. Мы таксама зацікаўлены ў прыцягненні рэсурсаў на развіццё праграм іпатэчнага крэдытавання. Хутчэй за ўсё, у гэтых кірунках можна чакаць "прарываў". - Ці плануе банк выходзіць на знешні рынак незвязаных запазычанняў? - Праца Белгазпрамбанка на знешнім рынку, у тым ліку па синдикациям, безумоўна, будзе працягнутая. Але мы сталі больш кансерватыўныя з пункту гледжання чысціні балансу, і перавагу будзем аддаваць прамым кліенцкім фінансавання і праектнага фінансавання. У гэтым сэнсе можна чакаць клиентонаправленных синдикаций. Гэта дазволіць больш раўнамерна размеркаваць рызыкі сярод усіх удзельнікаў праекта, а не канцэнтраваць іх выключна на банку. У сённяшняй сітуацыі гэта аптымальны шлях, і мы зараз актыўна шукаем інвестфонды і банкі, гатовыя працаваць на такіх умовах. Асабліва падкрэслю нашы намаганні ў гэтай сувязі на расійскім напрамку, ўцягнутасць у праграмы, у якіх удзельнічаюць "Газпромбанк" і "Газпром". - Вы некалькі разоў далі зразумець, што лічыце сітуацыю, якая склалася ў эканоміцы сітуацыю ўжо посткрызісны. У гэтай сувязі, якія вашы ацэнкі адносна стану банкаўскай сістэмы Беларусі ў цэлым і якія з'явіліся новых выклікаў? - Паняцце крызіс – вельмі кароткатэрміновае і яно мае вельмі абмежаваную сферу прымянення. Гэта вельмі сур'ёзнае, ключавое змяненне за кароткі прамежак часу. Таму, з майго пункту гледжання, толькі неразуменне прыроды крызісу дазваляе каму-то казаць, што крызіс працягваецца. Крызіс ужо даўно прайшоў, але сусветная эканоміка незваротна змянілася. Эканоміка, пабудаваная на бурных тэмпах росту, грашовым і квазиденежном стымуляванні і на адпаведных ацэнках рызыкі, скончылася. Той, хто гэта зразумеў і пачаў ўбудоўвацца ў новую эканоміку, працягвае паспяхова працаваць. Цяпер паступова прыходзіць усведамленне, што іншых умоў ўжо не будзе. Той, хто выбудоўвае свае стратэгіі менавіта ў гэтым ключы, той і будзе пераможцам заўтрашняга дня. З майго пункту гледжання, асноўнымі контурамі посткрызісны эканомікі з'яўляюцца сур'ёзны рост рызык, значнае абмежаванне попыту на крэдыты, перавага эканамічна эфектыўнай прадукцыі ў прадпрыемстваў. Гэта эканоміка, у якой попыт не будзе стымулявацца у ранейшай ступені. Белгазпрамбанк выбудоўвае свае праграмы зыходзячы менавіта з гэтых перадумоў. Я ўпэўнены, што найвялікшым памылкай з'яўляюцца крытэрыі заканчэння крызісу ў выглядзе аднаўлення ранейшых аб'ёмаў вытворчасці. Калі мы будзем працягваць у гэтым ключы, то гэта будзе нашай найвялікшай памылкай. Лепш сёння знізіць вытворчасць на 3-5%, з тым, каб заўтра даць 2% прыросту, але гэта будзе якасна іншы, аб'ектыўна запатрабаваны рост. Таму асноўнай задачай сённяшняга дня з'яўляецца ўсведамленне факту якасна змянілася эканомікі. І банкаўскі сектар знаходзіцца на "перадавой" гэтага свядомасці. Усе намаганні па ўзмацненні жорсткасці нарматываў і патрабаванняў у гэтым сэнсе вельмі правільныя і своечасовыя з пункту гледжання выбудоўвання дзеяздольнай, нацэленай на ацэнку рызык, банкаўскай сістэмы. - Якія з гэтага пункту гледжання асноўныя посткрызісныя ўрокі для банкаў? - Я перакананы прыхільнік таго, што чалавечая лёс знаходзіцца ў руках чалавека. Банкі жывуць па такім жа прынцыпе. Альбо менеджэр прымае адказнасць за рашэнні, альбо перакладае яе на каго-то яшчэ, напрыклад, на дзяржаву і ў гэтым выпадку ён ужо не менеджэр. Эвалюцыйны шлях прадугледжвае сыход ад патерналисткого ўдзелу дзяржавы ў эканоміцы, ад указанняў каму, колькі і калі вырабляць. Мы павінны павялічваць ступень самастойнасці і ступень адказнасці за прынятыя рашэнні. І гэта не толькі беларуская праблема. Патэрналізм, які ўзмацняе інфантыльнасць менеджэраў, характэрны і для развітых краін, што з лішкам прадэманстраваў крызіс. Кожны павінен займацца сваёй справай – дзяржава ўсталёўваць правілы, удзельнік эканамічных адносін – несці адказнасць за свае дзеянні. Вось кажуць - банкі сутыкаюцца з праблемай ліквіднасці. Але гэта праблема не менеджменту – гэта праблема тых, хто лічыць, што лепш банкаў разумее, як і хто павінен што-небудзь фінансаваць. Вось гэта бяда. З іншага боку мэнэджэра вельмі лёгка, калі дзяржава або чыноўнік прымаюць рашэнні па-за яго. Ён самаўхіляюцца і губляе кваліфікацыю, губляе вастрыню рэакцыі на аб'ектыўную сітуацыю. Вынік – чым больш адымаюць у мэнэджара адказнасці і паўнамоцтваў, тым горш сябе будзе адчуваць любая арганізацыя. Таму асноўны ўрок, які мы павінны атрымаць з крызісу і, у прыватнасці, з крызісу ліквіднасці, гэта дакладнае разуменне неабходнасці размежаваць паўнамоцтвы і адказнасць. У эканоміцы развіццё, эвалюцыя – працэс вельмі жорсткі. Слабыя паміраюць, таму што, на жаль, развіццё – гэта прэрагатыва моцных. Калі мы кажам, што будзем абараняць слабыя галіны і прадпрыемствы, то противоречим эвалюцыйнаму развіццю грамадства. Упор трэба рабіць на моцных. 
