У Беларусь вернутыя працы мастакоў Апалінарыя Гараўскага, Рыгора Баброўскага і Фердынанда Рушчыца – дзякуючы чарговаму папаўненню карпаратыўнай калекцыі Белгазпрамбанка. Зробленыя набыцця адпавядаюць канцэпцыі нацыянальнага гісторыка-культуралагічнага праекта «Арт-Беларусь».
Які нарадзіўся на Игуменщине мастак Апалінарый Гараўскі (1833-1900) унёс значны ўклад у культуру Беларусі і Расіі другой паловы XIX стагоддзя. Здавалася б, спадчына гэтага выдатнага академиста досыць шырока прадстаўлена ў айчынных сходах: у Нацыянальным мастацкім музеі захоўваецца некалькі дзясяткаў яго работ. Аднак наяўныя ў музеі артэфакты далёка не цалкам адлюстроўваюць усю шматграннасць таленту Гараўскага. І набыты Белгазпрамбанкам пейзаж «Замак» адкрывае майстра з новага, дагэтуль невядомага – рамантычнага – боку.
Апалінарый Гараўскі «Замак». Палатно на кардоне, алей. 24,8 x 30,9 см. 1869 г. З карпаратыўнай калекцыі Белгазпрамбанка
Цікава, што збіраць у Мінску карціны Апалінарыя Гараўскага пачатку легендарная Алена Аладава*, будучы дырэктарам Дзяржаўнага мастацкага музея БССР. Яна купляла для музея карціны мастака ў 1950-1960-х гадах у прыватных калекцыянераў з Ленінграда і Масквы. Сёння Белгазпрамбанк стаў прадаўжальнікам справы Аладовой, папаўняючы нацыянальны фонд выяўленчага мастацтва значнымі творамі аўтараў, якія нарадзіліся на беларускай зямлі.
Творчасць Рыгора Баброўскага (1873-1942) – ураджэнца Віцебска, аднаго з настаўнікаў Шагала – у Беларусі не прадстаўлена наогул. А, між тым, гэты мастак быў бачным дзеячам культуры Срэбнага стагоддзя і разам з такімі знакамітымі аўтарамі, як Бакст, Урубель, Каровін, Малявин, быў у шэрагах аб'яднання «Саюз рускіх мастакоў». Беларускі мастацтвазнаўца Барыс Крэпак лічыць, што ў творчасці Баброўскага «злучыліся рэалістычныя традыцыі перасоўнікаў з вопытам французскіх імпрэсіяністаў у перадачы святла і паветра». Названыя асаблівасці ярка праявіліся і ў які паступіў у калекцыю Белгазпрамбанка творы – эцюдзе «Летам. Ветраны дзень».
Рыгор Баброўскі «Летам. Ветраны дзень». Палатно, алей. 22,3 x 28,8 см. 1920-1930 гг. З карпаратыўнай калекцыі Белгазпрамбанка
Калі жыццё Гараўскага і Баброўскага цесна звязаная з Расіяй і Санкт-Пецярбургам, то Фердынанд Рушчыц (1870-1936) быў больш прывязаны да роднай зямлі. Мабыць, таму ў яго творчасці так ярка выявіўся каларыт беларускай прыроды. Апошняе добра відаць па набытай Белгазпрамбанкам працы «Пейзаж. Вілія». Гэты нацыянальны па духу пейзаж яскрава дапоўніў скупы спадчына работ жывапісца, якое захоўваецца ў нашай краіне.
Фердынанд Рушчыц «Пейзаж. Вілія». Кардон, алей. 57,5×46 см. З карпаратыўнай калекцыі Белгазпрамбанка
Апошнія набыткі Белгазпрамбанка яшчэ раз прадэманстравалі тую паслядоўнасць, якую праяўляе фінансавая ўстанова ў справе вяртання нацыянальнага культурнай спадчыны. Ад збірання мастакоў Парыжскай школы з Беларусі банк прыступіў да вырашэння больш глабальнай задачы па рэканструкцыі цэласнага і бесперапыннага працэсу развіцця айчыннай культуры і запаўненні наяўных у ім лакун.
Для даведкі:
*Алена Аладава (1907-1986) – мастацтвазнаўца, заслужаны дзеяч мастацтваў Беларусі, дырэктар Нацыянальнага мастацкага музея РБ (1944-1977). Алена Аладава праславілася як нястомны збіральнік калекцыі музея, дзякуючы чаму яго фонды не саступаюць сёння вядучым сходам Санкт-Пецярбурга і Масквы. Аладава вяла перапіску і здзяйсняла набыцця ў калекцыянераў з усяго Савецкага Саюза і суседніх дзяржаў. Яе стараннямі ў Беларусь вярнуліся шэдэўры А. Гараўскага, В. Бялыніцкага-Бірулі, Ф. Рушчыца, з'явіліся працы вядомых рускіх жывапісцаў (І. Айвазоўскага, В. Пукірава і інш.).
Апалінарый Гараўскі (1833, маёнтак Уборкі Ігуменскага павета Мінскай губ. (цяпер Бярэзінскі р-н Мінскай вобл.) – 1900, маёнтак Кірылавічы Пецярбургскай губ.) – жывапісец. Вучыўся ў Пецярбургскай акадэміі мастацтваў у. М. Вараб'ёва і Ф. Бруні (1850-1854). Як пенсіянер акадэміі ў 1855-1860 гг. удасканальваў майстэрства ў Жэневе ў А. Калама, Дзюсельдорфе ў А. Ахенбаха, Парыжы, Рыме. У 1865-1885 гг. выкладаў у Пецярбургскай рысавальнай школе пры Таварыстве заахвочвання мастакоў. У 1860-1880-х гг. у летнія месяцы жыў у маёнтку Уборкі, выязджаў на Палессі, у Пскоўскую губерню, дзе збіраў матэрыял для твораў. Пісаў пейзажы і партрэты, адметныя высокім тэхнічным майстэрствам, жыццёвай праўдзівасцю, паэтычным асэнсаваннем навакольнага асяроддзя. У Беларусі створаны лепшыя з твораў Гараўскага, пейзажы з матывамі родных мясцін адрозніваюцца асаблівай эмацыянальнасцю, адыходам ад класіцыстычных акадэмічных чорт. Працы мастака знаходзяцца ў Нацыянальным мастацкім музеі Рэспублікі Беларусь (18 твораў), Траццякоўскай галерэі і іншых сходах.
Рыгор Баброўскі (1873, Віцебск – 1942, Ленінград) – мастак, жывапісец-партрэтыст і пейзажыст. Вучыўся ў Акадэміі мастацтваў (1893-1900) у майстэрні І. Рэпіна. Уладальнік залатога медаля II-ой ступені (1909) і вялікага залатога медаля (1913) Міжнароднай мастацкай выставы ў Мюнхене. Член «Саюза рускіх мастакоў» з 1911. У 1916 абраны акадэмікам жывапісу расійскай Акадэміі мастацтваў. Баброўскі выкладаў у школе Таварыства заахвочвання мастацтваў у Пецярбургу (1905-1917), дзе адным з яго вучняў быў Марк Шагал. Рэгулярна вандраваў на востраў Капры ў Італіі, дзе цесна кантактаваў з М. Горкім і стварыў бліскучую серыю эцюдаў з відамі выспы.
Фердынанд Рушчыц (1870, маёнтак Багданава каля Валожына – 1936, там жа) – мастак, педагог, грамадскі дзеяч. Майстар рамантычнага пейзажу. У 1892-1897 навучаўся жывапісу пад кіраўніцтвам І. Шышкіна і А. Куінджы ў імператарскай Акадэміі мастацтваў у Санкт-Пецярбургу. Браў удзел у выставах аб'яднання «Свет мастацтва», таварыства польскіх мастакоў мадэрнісцкай арыентацыі «Sztuka». У 1904-1907 выкладаў жывапіс у Вучылішчы прыгожых мастацтваў у Кракаве, у 1907-1908 –прафесар кракаўскай Акадэміі мастацтваў. У 1918-1919 кіраваў стварэннем мастацкага факультэта Універсітэта Стэфана Баторыя ў Вільні і быў яго першым дэканам. У 1921 годзе стаў арганізатарам першай афіцыйнай выставы польскіх мастакоў у Гран-Пале ў Парыжы. У сувязі з гэтым быў узнагароджаны французскім ордэнам Ганаровага легіёна. У віленскі перыяд – працаваў старшынёй камісіі па ахове помнікаў старажытнасці, супрацоўнічаў з тэатрам. Да цяперашняга моманту ў Беларусі налічвалася толькі дзве працы мастака, адна з якіх («Хлеў і прасла для сена») была набыта раней Белгазпрамбанкам, а другая («Ля касцёла») знаходзіцца ў зборы Нацыянальнага мастацкага музея.
