27 жніўня 2015 года ў музеі «Выратаваныя мастацкія каштоўнасці» ў горадзе над Бугам адкрылася выстава «Стэлецкі. Ад Брэст-Літоўска да Парыжа», на якой прадстаўлена арыгінальнае твор мастака Дзмітрыя Стэлецкага – дыпціх «Баяры» з карпаратыўнай калекцыі ААТ «Белгазпрамбанк». Мерапрыемства праходзіць у рамках рэспубліканскай акцыі «Брэст – культурная сталіца Беларусі».
Упершыню працы сусветна вядомага майстра, ураджэнца Брэста Дзмітрыя Стэлецкага прадстаўлены ў Беларусі, на гістарычнай радзіме аўтара!
У творы «Баяры» з карпаратыўнай калекцыі Белгазпрамбанка праявіліся такія асаблівасці творчасці мастака, як зварот да гістарычнай тэматыкі і адраджэнне канонаў старажытнарускага мастацтва. Дадзеныя рысы з'яўляюцца характэрнымі для мастацкага напрамку «рускі мадэрн», у рэчышчы якога створана большасць асноўных твораў Дзмітрыя Стэлецкага.
Для Беларусі спадчына гэтага аўтара ўяўляе выключную каштоўнасць, бо яна дазваляе дакрануцца да вытокаў старажытнай славяна-візантыйскай культуры, узнавіць перарваныя мастацкія традыцыі, садзейнічаючы тым самым эстэтычнаму выхаванню падрастаючага пакалення.
Выставу ўрачыста адкрылі мэр Брэста Аляксандр Рагачук і старшыня праўлення ААТ «Белгазпрамбанк» Віктар Бабарыка. Фота Генадзя Казлоўскага
– Дадзеная выстава – гэта частка вялікага праекта ААТ «Белгазпрамбанк» «Арт-Беларусь», у рамках якога асноўная задача – вяртанне духоўнай спадчыны. І ёсць асаблівая радасць у тым, што ўпершыню работы мастакоў паказваюцца менавіта на іх радзіме. Так, раней мы прэзентавалі працу Ваньковіча ў Доме Ваньковічаў. Была зроблена выстава Цадкіна на радзіме ў Віцебску, – сказаў старшыня праўлення ААТ «Белгазпрамбанк» Віктар Бабарыка. – У нашай калекцыі ўжо 15-20 прозвішчаў мастакоў, працы якіх мала ці наогул не прадстаўлены ў Беларусі.
Для даведкі:
Дзмітрый Стэлецкі (1875-1947) – мастак, грамадскі дзеяч, папулярызатар традыцый рускага мастацтва ў свеце.
Нарадзіўся ў Брэсце ў сям'і вайсковага інжынера, які быў запрошаны ў горад над Бугам для рэканструкцыі Брэст-Літоўскай крэпасці.
У 1896-1903 гг. Д. Стэлецкі вучыўся ў Акадэміі мастацтваў у Санкт-Пецярбургу. У студэнцкія гады стварыў серыю ілюстрацый да «Слова пра паход Ігаравы», у якіх прадэманстраваў глыбокі цікавасць да візантыйскіх каранёў старажытнарускага мастацтва.
Творча працаваў у галіне жывапісу, скульптуры, кніжнай графікі, іканапісу, тэатральнай дэкарацыі.
У 1906-1913 выканаў шэраг скульптурных партрэтаў сучаснікаў, дзеячаў мастацтва – В. Праабражэнскай, Б. Анрэпа, А. Галавіна, В. Сярова.
Пачынаючы з 1900 г. шмат падарожнічаў па старадаўніх гарадах Расіі, наведваючы старажытныя манастыры і храмы. У 1904 і 1907 гг. распачаў творчыя паездкі ў Еўропу: у Парыж, Рым, Венецыю і Фларэнцыю. У перыяд паміж замежнымі стажыроўкамі працаваў на Смаленшчыне ў маёнтку мецэната М. Тенишевой, якая садзейнічала захаванню і развіццю традыцый народнага мастацтва.
Д. Стэлецкі быў членам вядомага мастацкага аб'яднання «Свет мастацтва» (разам з Н. Рэрых, Л. Бакстом, М. Урубелем, А. Бенуа).
З 1914 г. жыў у Парыжы. Праявіў сябе як пасланец рускай культуры за мяжой.
Будучы праваслаўным дваранінам і глыбока веруючым чалавекам, Стэлецкі у 1925 г. выступіў адным з арганізатараў таварыства «Ікона», якое ставіла сваёй мэтай вывучэнне і ахову старажытнай іконы, а таксама правядзенне выстаў іканапісцаў.
У 1935 г. мастак удзельнічаў у стварэнні Рускага культурна-гістарычнага музея ў Празе.
У 1930-х гг. Стэлецкі выканаў роспісы царквы Сергія Раданежскага ў Парыжы, прызнаныя найбольш значным творам майстра.
Творчасць аўтара прадстаўлена ў Дзяржаўнай Траццякоўскай галерэі, Дзяржаўным Рускім музеі, Тэатральным музеі ім. А. Бахрушына (Масква), у абласных музеях Расійскай Федэрацыі. У Беларусі працы знакамітага берасцейца з'явіліся дзякуючы Белгазпрамбанку, які набыў у сваю калекцыю чатыры палатна Стэлецкага на прэстыжных аўкцыённых таргах ў Лондане ў 2013-2014 гадах.
На карціне «Ноч святога Іаана» з карпаратыўнай калекцыі Белгазпрамбанка намаляваная сцэна святкавання Купалля, што сведчыць пра захапленне аўтарам усходнеславянскім фальклорам і веданне народных традыцый
Мастацкі крытык С. Макоўскі даў наступную характарыстыку творчасці Д. Стэлецкага: "У пачатку дзевяцісотых гадоў і да самай сваёй смерці ён заставаўся упэўненым антызаходнікам, упартым вешчуном нашай "самабытнасці", ненавіснікам еўрапеізму. <...> Стэлецкі думаў не аб мастацкім прыёме, не пра стылізацыю, ён мроіў <...> аб мастацтве, верным старажытнага канону: плоскаснай двухмернай выяве, зваротнай перспектыве, анатамічнай адцягненасці, маляўнічай сімволіцы – словам, таго, што знайшло сваё вышэйшую выраз у абразах і фрэсках у эпоху нашага мастацкага цвіцення ў XV-XVI стагоддзях. Прытым вернасць далёкаму мінуламу ўяўлялася яму як свабоднае натхненне (маладое віно ў старых мяхах), зусім не як сляпое перайманне або рамесная падробка».
