2 кастрычніка 2008 г. уступае ў сілу Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 27.03.2008 № 178 «Аб парадку правядзення і кантролю знешнегандлёвых аперацый». Гэты ўказ замяняе дзеючы на сённяшні дзень Указ ад 04.01.2000 г. № 7 «Аб удасканаленні парадку правядзення і кантролю знешнегандлёвых аперацый».
У цэлым ідэалогія дзяржаўнага рэгулявання правядзення знешнегандлёвых аперацый радыкальных змен не зведала. Так, па-ранейшаму дзейнічаюць такія прынцыпы і метады дзяржаўнага рэгулявання знешнегандлёвых аперацый, як замацаванне прынцыпу «прывязкі» суб'екта гаспадарання да ўпаўнаважанаму банку, паказаным у пашпарце здзелкі; складанне пашпартоў здзелак і ГТД небудзь СД на кожную знешнегандлёвую аперацыю, якая дасягае пэўнага цэнавага парога; ажыццяўленне разлікаў па імпарту і экспарту праз рахункі імпарцёра (экспарцёра); устанаўленне гранічных тэрмінаў правядзення знешнегандлёвых аперацый.
У той жа час самі механізмы рэалізацыі вышэйзгаданых прынцыпаў падвергнуліся цэлым шэрагу змяненняў, шэраг з якіх носяць досыць істотны характар.
1. У частцы «прывязкі» суб'екта гаспадарання да абслуговаму банку найбольш істотным змяненнем з'яўляецца тое, то банкі будуць ажыццяўляць рэгістрацыю пашпарта здзелкі, а не візавання. Г. зн. банкі будуць з'яўляцца свайго роду апошняй інстанцыяй пры наданні складзеным кліентам пашпарце здзелкі афіцыйнага статусу.
2. Указ № 178 павышае цэнавай парог дагавора і аперацыі, па якім неабходна складанне пашпарта здзелкі. Так, для складання пашпарта здзелкі цэнавай парог дагавора павышаны з 1500 еўра да 3000 еўра; для складання статыстычнай дэкларацыі цэнавай парог знешнегандлёвай аперацыі павышаны з 200 еўра да 1000 еўра. У дачыненні да статыстычных дэкларацый удлиннен тэрмін іх прадстаўлення ў цэнтр статыстычнага дэкларавання з 5 каляндарных да 7 рабочых дзен.
3. Некалькі сталі больш жорсткімі падыходы да парадку правядзення разлікаў па імпарце. Неабходна звярнуць увагу, што пры вызначэнні парадку правядзення разлікаў па імпарце і экспарце падыходы некалькі змяніліся. Так, разлік па імпарце дапускаюцца толькі з рахункаў імпарцёра; норма аб магчымасці плацяжу з рахунку іншага нерэзідэнта (у сілу пераводу доўгу на іншага нерэзідэнта альбо ўскладання на іншага нерэзідэнта выканання абавязацельствы) адсутнічае.
Датычна спосабаў ажыццяўлення плацяжоў па імпарце Указ № 178 заняў больш разумную і прагматычную пазіцыю і ліквідаваў прабелы і розначытанні, непазбежна якія ўзнікалі раней пры выкарыстанні суб'ектамі гаспадарання розных банкаўскіх прадуктаў, такіх як крэдыт, акрэдытыў, пераклад з купляй/продажам валюты і да т. п., і фармальна не прадугледжваў выкарыстанне рахункі імпарцёра пры правядзенні плацяжу.
4. У дачыненні да разлікаў па экспарце агульны прынцып застаўся ранейшым: паступленне грошай па агульнаму правілу толькі на рахунак экспарцёра за выключэннем выпадкаў, прама прадугледжаных Указам № 178 або ў выпадках, дазволеных СМ і НБ па ўзгадненні з Прэзідэнтам; недапушчальнасць аплаты экспарту беларускімі рублямі замест нерэзідэнта іншым рэзідэнтам.
5. Тэрміны правядзення знешнегандлёвых аперацый уніфікаваны і ў цэлым скарочаныя. Так, спыненне абавязацельстваў у рамках экспартнага кантракту павінна адбыцца у працягу 90 дзён (незалежна ад аб'екта здзелкі: тавар, працы, паслугі і г. д.), падоўжаны тэрмін у 180 дзён для камісійных здзелак адменены; спыненне абавязацельстваў у рамках імпартнай кантракту павінна адбыцца на працягу 60 дзён, падоўжаны тэрмін у 90 дзен для работ і паслуг таксама адменены.
Акрамя таго, калі Указ № 7 пры устанаўленні гранічных тэрмінаў правядзення знешнегандлёвых аперацый аперыраваў толькі катэгорыямі «паступленне выручкі па экспарце» і «паступленне тавараў па імпарту», г. зн. рэгуляваў пытанні належнага выканання нерэзідэнтам сваіх абавязацельстваў па дамове, то Указ № 178 аперуе паняццем «спыненне абавязацельствы», які ўключае ў сябе як належнае выкананне, так і спыненне абавязацельствы па іншым законным падставах, не звязанае з належным выкананнем дагавора. Такая прававая канструкцыя ліквідуе існуючы ва Ўказе № 7 прабел у рэгуляванні тэрмінаў вяртання неаплачанага тавару, адпраўленай перадаплаты і да т. п.
Больш таго, Указ № 178 дае вычарпальны пералік дапушчальных спосабаў спынення абавязацельстваў па знешнегандлёвых дагаворах. Да такіх спосабам адносяцца, разам з належным выкананнем, вяртанне перадаплаты/авансу па імпарце небудзь адгружанага тавару па экспарту; атрыманне страхавога пакрыцця замест належнага выканання; абмену на эквівалентнае колькасць тавару, работ, паслуг, аформленае двухбаковым знешнегандлёвай дамовай; заліку сустрэчных аднародных патрабаванняў — г. зн. грашовых патрабаванняў пры экспартным кантракце і неграшовых (у выглядзе тавару, работ, паслуг і т. п.) пры імпартным кантракце. Належным спосабам спынення абавязацельствы для імпарцера з'яўляецца таксама атрыманне грошай па банкаўскай гарантыі. Пры гэтым законнасць правядзення заліку не ставіцца ў залежнасць ад таго, прызначаныя лі атрыманыя тавары, сыравіна, камплектуючыя і да т. п. для ўласнай вытворчасці або няма, як гэта было абмежавана Указам № 7.
Неабходна звярнуць увагу, што сярод падстаў спынення абавязацельстваў Указ № 178 не замацоўвае такія спосабы, як адступное небудзь навацыя. Нягледзячы на тое, што такія спосабы спынення абавязацельстваў прадугледжаныя Грамадзянскім кодэксам, у дачыненні да знешнегандлёвых дагавораў Указ № 178, які мае большую юрыдычную сілу, устанаўлівае спецыяльныя правілы.
Падаўжэнне тэрмінаў спынення абавязацельстваў па знешнегандлёвых кантрактах ажыццяўляецца Нацыянальным банкам Рэспублікі Беларусь, а не Міністэрствам гандлю.
6. Указ № 178, у адрозненне ад Указа № 7, замацоўвае вызначэнне паняцця «тавар», адносячы да яго толькі рухомыя рэчы, акрамя грошай і каштоўных папер, і перамяшчаецца нерухомую маёмасць. Дадзены тэрмін больш вузкі, чым у Мытным кодэксе Рэспублікі Беларусь, што здымае раней існавала праблему распаўсюджвання або нераспаўсюджання дзеяння нормаў указа на здзелкі ў дачыненні да каштоўных папер, маёмасных правоў і некаторага іншага спецыфічнага маёмасці.
7. Указ № 178 паменшыў колькасць істотных умоў знешнегандлёвага кантракту. Так, згодна з Указа № 178, істотнымі ўмовамі больш не з'яўляюцца якасць тавару, валюта плацяжу, адказнасць бакоў, парадак вырашэння спрэчак, месцазнаходжанне боку-рэзідэнта. Замест тэрміна «тэрмін пастаўкі тавару» Указ № 178 аперуе тэрмінам «ўмова пастаўкі», які з'яўляецца больш шырокім і ўключае ў сябе як уласна тэрмін пастаўкі, так і базіс пастаўкі згодна правілаў Инкотермс. Дадзеныя палажэнні, такім чынам, таксама з'яўляюцца істотнымі ўмовамі.
8. Адсутнасць ва Ўказе № 178 адміністрацыйных санкцый, акрамя адказнасці банкаў і іх службовых асоб за незаконны адмову ў рэгістрацыі пашпарта здзелкі, (у адрозненне ад Указа № 7) не азначае адмену адказнасці, а з'яўляецца следствам замацавання адпаведных саставаў адміністрацыйных правапарушэнняў у Каап Рэспублікі Беларусь.
Юрыдычнае ўпраўленне
ААТ «Белгазпромбанк»