ААТ «Белгазпрамбанк» працягвае пашыраць сваю карпаратыўную калекцыю, якая фарміруецца ў рамках праекта «Арт-Беларусь». У прыватнага расійскага калекцыянера набыта праца нашага славутага суайчынніка Валенція Ваньковіча «Партрэт паэта Томаша Зана».
Гэта адзіная карціна мастака, якая ў цяперашні час вернута на сваю гістарычную Радзіму.
У нашай краіне дзейнічаюць «Дом-музей Ваньковічаў», а таксама нядаўна адрэстаўраваная былая сядзіба роду Ваньковічаў. Тым не менш, у Беларусі, дзе таленавіты мастак стварыў вялікую частку свайго творчага спадчыны, да цяперашняга часу не было ні адной сапраўднай карціны майстра, так як многае было вывезена ў іншыя краіны або згублена.
Эксперты Дзяржаўнага Рускага музея, якія даследавалі карціну на прадмет яе сапраўднасці і прыналежнасці пэндзля Ваньковіча, адзначылі вялікую мастацкую і гістарычную каштоўнасць партрэта. З'яўленне гэтай працы ў калекцыі Белгазпрамбанка мае асаблівае значэнне яшчэ і таму, што з мноства створаных мастаком твораў толькі невялікая іх частка захавалася ў музеях і прыватных зборах Вялікабрытаніі, Францыі, Італіі, Польшчы, Літвы, Расіі. Цяпер і ў Беларусі можна будзе ўбачыць арыгінал працы мастака. Акрамя таго, гэта адзіны вядомы цяпер маляўнічы партрэт Тамаша Зана.
Новае паступленне ў карпаратыўную калекцыю банка будзе прадстаўлена шырокай аўдыторыі ў час правядзення выставы «Дзесяць стагоддзяў мастацтва Беларусі», якая адкрыецца ў Мінску у сакавіку 2014 года.
 | |
| «Партрэт паэта Тамаша Зана» |
Для даведкі:
Валенцій Ваньковіч (1800-1842), адзін з самых вядомых беларускіх мастакоў Х1Х стагоддзя, нарадзіўся ў маёнтку Калюжыцы Ігуменскага павета Мінскай губерні (цяпер Бярэзінскі р-н Мінскай вобласці), вучыўся ў Полацкім езуіцкім калегіуме (дзе атрымаў пачатковую мастацкую адукацыю), затым на факультэце вольных навук Полацкай акадэміі. Заняткі жывапісам былі працягнутыя на мастацкім факультэце Віленскага універсітэта ў Яна Дамеля і Яна Рустэма і ў Пецярбургскай Акадэміі мастацтваў у акадэміка Аляксея Ягорава. Дзякуючы такім працам, як «Подзвіг маладога кіяўляніна ў час аблогі Кіева печанегамі ў 968 годзе», «Міцкевіч на скале Аюдаг», мастак атрымаў прызнанне як яркі прадстаўнік рамантызму ў жывапісе. Тым не менш, Ваньковіч больш вядомы як партрэтыст. Яму пазіравалі А. Пушкін, В. Жукоўскі, П. Вяземскі, А. Адзінец, піяністка М. Шыманоўская.
Валенцій Ваньковіч адлюстроўваў на партрэтах, як правіла, сваякоў і сяброў. Прыняўшы пад ўвагу гэтую асаблівасць творчасці мастака, а таксама цэлы шэраг іншых фактараў, вядомы пецярбургскі літаратуразнаўца, доктар філалагічных навук, кандыдат мастацтвазнаўства Вадзім Старк прыйшоў да высновы аб тым, што на карціне, якая раней называлася «Мужчынскі партрэт з кнігай» і прыпісвалася пэндзля Аляксандра Варнека, намаляваны паэт - рамантык Тамаш Зан ( 1796-1851).
Томаш Зан нарадзіўся ў в. Мясота Ашмянскага павета Віленскай губерні (цяпер Маладзечанскі р-н Мінскай вобласці). Ён быў земляком і сябрам Валенція Ваньковіча па Віленскаму універсітэту. Паэт, літаратуразнаўца, кандыдат філасофіі, доктар матэматыкі (у 21 год) ён быў адным з кіраўнікоў тайнага патрыятычнага асветніцкага аб'яднання студэнтаў — «Грамадства філаматаў» у Віленскім універсітэце, за што быў арыштаваны і ў 1824 сасланы ў Арэнбург. Там ён прымаў актыўны ўдзел у жыцці краю, сабраў калекцыю мінералаў, удзельнічаў як асістэнт-метэаролаг ў даследаваннях акадэміка А. Гумбальдта, ездзіў у экспедыцыі па Кіргізіі і Ўралу. Пасля заканчэння тэрміну 13-гадовай спасылкі і дазволу пражываць ў цэнтральных расійскіх губернях Томаш Зан паступіў на службу ў Горную тэхнічную школу ў Пецярбургу на пасаду бібліятэкара. Па думку В. П. Старка, менавіта тады В. Ваньковіч напісаў партрэт свайго прыяцеля. У 1841 г. Зан вярнуўся на радзіму ў Вільню, дзе працаваў у Корпусе горных інжынераў. У апошнія гады, займаючыся сельскай гаспадаркай у набытым для яго сябрамі ў складчыну маёнтку Кохачин у Сенненскім павеце на Віцебшчыне, працягваў літаратурную дзейнасць, вывучаў фальклор.
Томаш Зан амаль на дзесяць гадоў перажыў свайго сябра-мастака, які ў 1841г. з'ехаў у Парыж, дзе неўзабаве памёр ад цяжкай хваробы.
