20 верасня ў Нацыянальным мастацкім музеі Рэспублікі Беларусь стартуе арт-праект «Мастакі Парыжскай школы з Беларусі». Па сваёй стылістыцы і падачы выяўленчага матэрыялу, навізне і незвычайнасці фармату – гэта зусім унікальны праект для нашай краіны. Яго ініцыятарамі выступілі ААТ «Белгазпрамбанк» і Нацыянальная камісія Рэспублікі Беларусь па справах ЮНЕСКА.
Увазе публікі прапанавана каля ста работ нашых землякоў – мастакоў, якія нарадзіліся ў Беларусі і якія эмігравалі ў пачатку 20-га стагоддзя ў Францыю. Усіх іх аб'ядноўвае прыналежнасць да так званай Парыжскай школы жывапісу.
Вядомы французскі мастацтвазнаўца Андрэ Варно першым увёў ва ўжытак тэрмін «Парыжская школа», обозначивший не мастацкае працягу і не ўстанова адукацыі, а групу мастакоў, якія працавалі ў Парыжы ў першыя дзесяцігоддзі дваццатага стагоддзя ў стылі постімпрэсіянізму, кубізму і фавізм. Да гэтай групы належалі як французскія мастакі – П'ер Банар, так і замежнікі – Пабла Пікаса, Амедео Мадыльяні, Піт Мандрыян, Тсугухару Фужита. Многія з іх, у тым ліку і мастакі з Беларусі – Марк Шагал, Хаім Суцін, Міхаіл Кікоін, Пінхус Крэмень, Восіп Цадкін, Якаў Балглей, Восіп Любіч, Яўген Зак, Роберт Генін, -- тварылі ў Парыжы ў перыяд паміж Першай і Другой сусветнымі войнамі ў стылі сюррэалізму і экспрэсіянізму. І ледзь ці не самыя яркія і выразныя крокі ў гэтым напрамку жывапісу зрабілі менавіта выхадцы з Беларусі, якія атрымалі пачатковую мастацкую адукацыю на радзіме.
У знакамітых майстэрнях Альфрэда Бушэ, якія праславіліся як «Вулей», дзе тварылі гэтыя мастакі, замацаваны памятны знак з выразам падзякі ад французскай грамадскасці за значны ўклад у сусветнае мастацтва. З чатырох прозвішчаў, згаданых на гэтым знаку, «тры з паловай» -- беларускія. Бо тут -- імёны Марка Шагала, Хаіма Суціна, Восіпа Цадкіна і -- Фернана Лежэ, які быў жанаты на беларусцы Надзі Хадасевіч-Лежэ.
Ініцыятарам і непасрэдным удзельнікам працэсу вяртання карцін якія нарадзіліся ў Беларусі і сталі сусветна вядомымі мастакоў Парыжскай школы пачатку ХХ стагоддзя выступіў Белгазпрамбанк.
Пачатак фарміравання калекцыі Белгазпрамбанка было пакладзена ў 2011 годзе. У 2012 годзе паведамленне аб куплі Белгазпрамбанкам у Лондане на аўкцыёне Крысціс палотнаў Марка Шагала «Закаханыя» (1981 год) і Хаіма Суціна «Вялікія лугі ў Шартр» (як мяркуецца, 1934 год) ўміг абляцела беларускую інфармацыйную прастору. Цяпер банк валодае палотнамі М. Шагала, Х. Суціна, П. Крэменя, М. Кікоіна, А. Любіча, О. Цадкіна, Ш. Царфіна (Зарфіна).
Карціны Шагала і Суціна несумненна з'яўляюцца жамчужынамі карпаратыўнай калекцыі банка. Агульная ж колькасць вернутых на радзіму твораў мастацтва набліжаецца да пяцідзесяці. Па тэхніцы выканання гэта алей на палатне, гуаш, акварэль і пастэль на кардоне, літаграфіі, афорты Пінхуса Крэменя, Міхаіла Кікоіна, Восіпа Любіча, Сэма Царфіна. Скульптура прадстаўлена працай Восіпа Цадкіна (ён вучыўся ў Віцебскім гарадскім чатырохкласным вучылішчы і мастацкай школе Юрыя Пэна. З 1905 года жыў і працаваў за мяжой. Узнагароджаны ордэнам Ганаровага легіёна – вышэйшым знакам адрознення і афіцыйнага прызнання асаблівых заслуг у Францыі. У Парыжы ёсць музей, прысвечаны яго творчасці).
Самая ранняя з прадстаўленых на выставе работ датуецца 1920-ым годам. Многім карцінам давялося прайсці рэстаўрацыю ў спецыялістаў Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь.
Карпаратыўная калекцыя банка аб'ектыўна прызнана самым буйным зборам работ экспрэсіяністаў Парыжскай школы не толькі ў Беларусі, але і ва Усходняй і Цэнтральнай Еўропе.
Многія з набытых банкам твораў мастацтва папоўнілі рэспубліканскі спіс гісторыка-культурнай спадчыны. А бо пакуль такім статусам валодае ўсяго толькі каля чатырох тысяч помнікаў дойлідства, архітэктуры, побыту, выяўленчага мастацтва з усяго культурнай спадчыны нашай краіны.
Акрамя работ з карпаратыўнай калекцыі банка на выставе можна будзе ўбачыць карціны, афорты і літаграфіі мастакоў Парыжскай школы са збораў прыватных калекцыянераў Беларусі, Расіі, а таксама музейных фондаў.
Мяркуецца, што пасля выставы ў Нацыянальным мастацкім музеі калекцыя будзе паказана ва ўсіх абласных мастацкіх музеях краіны, зацікаўленасць у супрацоўніцтве выказалі таксама музеі Польшчы і Літвы.
Фарміраванне карпаратыўнай калекцыі банка – адзін з самых яркіх прыкладаў прыватна-дзяржаўнага партнёрства. Банк працуе ў цесным узаемадзеянні з Нацыянальнай камісіяй Рэспублікі Беларусь па справах ЮНЕСКА і Міністэрствам замежных справаў, Міністэрствам культуры і Нацыянальным мастацкім музеем Рэспублікі Беларусь. У тэхнічным ажыццяўленні праекта значную дапамогу аказваюць пасольства Рэспублікі Беларусь у Францыі і Вялікабрытаніі.
Спадзяемся, што знаёмства з шэдэўрамі еўрапейскай і сусветнай жывапісу значна ўзбагаціць культурнае жыццё беларускай сталіцы і стане сапраўдным святам для знатакоў выяўленчага мастацтва. Працягнецца выстава да 14 студзеня 2013-га года.
