Тэатр. «Тэарт». Простая перастаноўка
двух апошніх літар — не памылка, а гульня сэнсаў. Назва фестывалю азначае высокамастацкае тэатральнае мастацтва. Арт — мастацтва ва ўсіх яго праявах.
Задоўга да пачатку тэатральнага фестывалю «Тэарт» на тэлевізійным экране стала ісці рэклама. Выдатны купалаўскі акцёр Аляксандр Падабед ў розных сцэнічных вобразах прамаўляў адну і тую ж шматзначную фразу: «Тэатр можа сказаць аб чым і ні аб чым».
Для знаўцаў і аматараў сцэны кастрычнік стаў святам, таму што многае ўбачылі і пачулі пра многае. Пры падтрымцы Белгазпрамбанка мінская публіка пазнаёмілася з лідэрамі еўрапейскага тэатра (італьянец Рамэа Кастелуччи, паляк Крысціян Люпа), зноў сустрэлася са знакамітымі літоўскімі рэжысёрамі Оскарасом Коршуновасом, Міндоўга Карбаускисом, атрымала магчымасць паглядзець некаторых намінантаў і лаўрэатаў расійскай прэміі «Залатая маска».
Без пэўных падзей у тэатрах свету жыццё гэтага віду мастацтва няпоўная. Падзеі здараюцца, вядома, не так часта, таму магчыма паспець усё даведацца адзін пра аднаго. Фестываль — гэта нагода, каб з лепшым або скандальным пазнаёміцца і далучыцца да сусветным культурным працэсам. Любы мастацкі твор на сцэне мае мноства разоў прачытана. Людзі могуць па-рознаму разумець яго сэнс. Мы атрымалі магчымасць праверыць, як дзейнічаюць на публіку ў розных краінах новая ідэя, стыль, сістэма вобразаў. Хто-то пераканаўся ў тым, што нам блізкія і зразумелыя розныя тэатральныя школы і традыцыі. А хто-то абураны пакідаў глядзельную залу падчас спектакля.
На мой погляд, немагчыма было застацца абыякавым падчас спектакля «Шербурские парасоны» з таленавітай сцэнаграфіяй нашага земляка Зіновія Марголіна, які цяпер працуе ў Маскве і Санкт-Пецярбургу. Польскі тэатр з Познані прывёз два пластычных спектакля. Адзін з іх — «Мінус 2» — зроблены самым маладым лаўрэатам Прэміі Ізраіля па мастацтва харэографам з сусветным імем Охадом Нахариным. Літоўцы з Вільнюскага гарадскога тэатра шукаюць новы сцэнічны мова і прыносяць на сцэну дыханне жыцця, ставячы класічныя п'есы. У гэты раз іх лідэр Оскарас Коршуновас замахнуўся на «Бурэо» Шэкспіра і «На дне» Максіма Горкага. Асабіста мяне асабліва ўразіў другі спектакль, зроблены ў жывым інтэрактыўным зносінах з гледачом. Здаваліся нам пафаснымі і старамоднымі думкі пісьменніка накшталт «Чалавек — гэта гучыць горда!» сёння могуць гучаць актуальна! Рэжысёр адабраў з п'есы самае галоўнае, пасадзіў акцёраў за доўгі стол тварам да глядзельнай залы і пераканаў нас у тым, што і сённяшняя жыццё нараджае такія ж праблемы і драмы, як у пачатку ХХ стагоддзя.
Вялізнае маляўнічае палатно з абліччам Ісуса звернута да дзеючых асобам і публіцы спектакля з Італіі «Аб канцэпцыі Ліка Сына Божага». Гэта была адна з самых спрэчных работ фестывалю, так як закранула рэлігійныя пачуцці і некаторымі сцэнамі выклікала шок.
Такі ж складаны і спрэчны эксперымент прапанаваў польскі рэжысёр Крысціян Люпа ў спектаклі «Персона. Мэрылін». Ён ставіць асобы трох герояў у экстрэмальныя сітуацыі і прапануе акцёрам не раскрываць характары, як гэта робіцца заўсёды ў тэатры, а паспрабаваць знайсці нерэалізаваныя магчымасці кожнай гістарычнай персоны.
Гэты міжнародны фестывальны праект можна па праве назваць узаемадзеяннем розных тэатральных культур. Судзіце самі. Маскоўскі рэжысёр Кірыл Сярэбранікаў ставіць «Мёртвыя душы» з латышскімі артыстамі. Ізраільскі харэограф працуе з палякамі. Літоўскі рэжысёр — з маскоўскім моладзевым тэатрам. Беларусы — з палякамі («Амазонія»). Эстонцы распавядаюць аб знакамітым шведскім акцёра Юсефсоне і вялікім рускай Андрэя Тарковском.
Дзіўны вынік дала праца літоўца Карбаускиса з акцёрамі Расійскага акадэмічнага маладзёжнага тэатра. Спектакль «Нічыя доўжыцца імгненне» — пра шахматнай партыі паміж маладым габрэем і гестаповским камендантам. Ад перамогі ці паразы залежыць жыццё насельнікаў гета, дзе сталыя пакарання, гвалт, ахвяры. Пры адсутнасці ў п'есе доўгіх маналогаў праходзяць трагічныя гісторыі шматдзетнай габрэйскай сям'і, юных умілаваных, маладых маці, удзельнікаў Супраціву.
Вядома, на фоне гэтых 13 спектакляў чатырнаццаты, наш, «Ладдзя роспачы», названы нацыянальнай прэм'ерай і створаны маладым рэжысёрам Ігарам Пятровым, трохі згубіўся. Аднак гэта заяўка Цэнтра візуальных і выканальніцкіх мастацтваў на свой арыгінальны праект, а можа быць, у будучыні і на новы тэатральны калектыў рэспублікі.
Вынік васемнаццаці тэатральных падзей у кастрычніку (хочацца на гэта спадзявацца) — крок да выхавання інтэлектуальнай тэатральнай публікі, якая вучыцца глядзець складанае, разбірацца ў ім і пераносіць свае патрабавальныя чакання на сённяшні беларускі тэатр.
На здымку: сцэна са спектакля «Мінус два».
