Значна павялічылі капітал і актывы па выніках 2008 года амаль усе беларускія банкі, створаныя з удзелам замежных інвестараў, аднак дзяржаўныя банкі захавалі долю рынку практычна нязменнай.
Нягледзячы на фінансавы крызіс, мінулы год для беларускай банкаўскай сістэмы, мабыць, можна лічыць годам паспяховых замежных інвестыцый. У краіне пачалі дзейнічаць адразу некалькі новых замежных банкаў, а якія ўзніклі раней рэзка павялічылі памеры актываў і капіталу.
Першая дзясятка не зьмянілася
Склад першай дзясяткі банкаў па велічыні актываў у Беларусі не змяніўся. На першых двух месцах засталіся ААБ "Беларусбанк" і Белаграпрамбанк. Беларусбанку на 1 студзеня 2009 года належала 40% сукупных банкаўскіх актываў — столькі ж, колькі і па выніках 2007 года. Белаграпрамбанк павялічыў сваю долю ў 2008 годзе да 23, 5% супраць 19,3% годам раней.
На 3-м месцы знаходзіцца "Прыёрбанк", які ўваходзіць у аўстрыйскую групу "Райфайзен". У канцы 2008 года Прыёрбанку належала 7,7% актываў супраць 10% на канец 2007 года. Ва ўмовах сусветнага крызісу банк заняў асцярожную пазіцыю, імкнучыся не столькі павялічваць крэдытны партфель, колькі паляпшаць яго якасць.
За ім ідуць БПС-Банк і Белінвестбанк, кантралюючыя па выніках 2008 года 6,8 і 6,7% актываў адпаведна супраць 8,5 і 7, 7% годам раней. Іх доля рынку знізілася, аднак за кошт Белаграпрамбанка доля чацвёркі найбуйнейшых дзяржаўных банкаў у цэлым нават ўзрасла на 1,5 працэнтнага пункта.
Доля наступных за імі 4 банкаў, якія кантралююцца расейскім капіталам, павялічылася ў 2008 годзе да 8, 5 з 8% па выніках 2007 года. Актывы Белзнешэканомбанка, Белгазпрамбанка, Банка і банка ВТБ "Масква — Мінск" у сукупнасці раслі хутчэй рынку.
Які замыкае дзясятку найбуйнейшых беларускіх банкаў Белрасбанк, які ўваходзіць у цяперашні час у групу французскага банка "Сасьетэ Жэнераль", заняў 1,8% рынку. Ён прадэманстраваў
найбольш высокія тэмпы росту актываў сярод найбуйнейшых беларускіх банкаў у 2008 годзе — 2,17 разы.
На астатнія 21 беларускі банк на канец 2008 года прыходзілася ўсяго каля 5% сукупных актываў банкаўскай сістэмы.
Урад аднаўляе статус-кво
Прыкладна так жа, як па актывах, выглядае сітуацыя з капіталам. І тут лідзіруюць дзяржаўныя банкі, хоць на першым месцы — Белаграпрамбанк, якому належыць 37,6% усяго капіталу беларускай банкаўскай сістэмы. ААБ "Беларусбанк" — на другім месцы з 27, 8% сукупнага капіталу.
Пры гэтым на працягу амаль усяго 2008 года становішча было зусім іншым: доля замежнага капіталу хутка расла, і Нацыянальны банк у сувязі з гэтым у верасні нават павялічыў квоту на ўдзел замежнага капіталу ў беларускай банкаўскай сістэме з 25 да 50%.
Аднак у снежні дзяржава ўклала ў Беларусбанк і Белаграпрамбанк прыкладна 3 трлн. BYR, гэта значыць каля 26% капіталу ўсёй банкаўскай сістэмы, аднавіўшы статус-кво. Таму толькі 4 найбуйнейшым дзяржаўным банкам сумесна з Паритетбанком на канец года належала 77,6% сукупнага банкаўскага капіталу РБ.
Доля апошніх па велічыні актываў 21 банка ў капітале складае каля 8,3%, нашмат перавышаючы іх долю ў актывах. Гэта адбылося з прычыны таго, што некалькі невялікіх банкаў ўжо сфармавалі капітал, але толькі пачынаюць праводзіць аперацыі на рынку Беларусі.
У той жа час некаторыя банкі з першай дзясяткі таксама павялічвалі капітал рэкорднымі тэмпамі. Белзнешэканомбанк і Белгазпрамбанк, лідзіруючыя па тэмпах росту капіталу разам з Дэльта Банкам,
павялічылі яго за год больш чым у 3 разы. Дзякуючы росту капіталу стаўленне яго велічыні да крэдытах у беларускіх банкаў склалася да канца 2008 года на вельмі высокім узроўні: у 25 банкаў яно перавышае
20%, а ў 6 банкаў — больш за 100%. Гэта кажа аб высокай надзейнасці банкаў.
Праўда, пры ацэнцы надзейнасці банкаў варта ўлічваць і стан іх внебалансовых рахункаў, аб'ём патрабаванняў (разнастайных гарантый і абавязацельстваў) на якія ў канцы 2008 года перавышаў велічыню
актываў банкаўскай сістэмы Беларусі. На долю Беларусбанка і Белаграпрамбанка прыйшлося 80% внебалансовых патрабаванняў. Што там — невядома, але, улічваючы тое, што гэтыя банкі абслугоўваюць
дзяржпраграмы і дзяржаўныя стратныя прадпрыемствы, можна чакаць усяго.
Некалькі разгрузіць дзяржаўныя банкі ад рызыкоўных актываў і патрабаванняў можа Фінансавае агенцтва развіцця, якое плануецца стварыць у Беларусі ў бліжэйшы час. Яно будзе займацца фінансаваннем у рамках дзяржаўных праграм і працаваць з так званымі "таксічнымі" актывамі.
Рознічныя банкі даганяюць універсальныя
У другой дзесятцы беларускіх банкаў, у адрозненне ад першай, у 2008 годзе адбыліся больш істотныя змены.
Узначаліў другую дзясятку па велічыні актываў Мінскі транзітны банк (Мтб), 33% статутнага фонду якога былі набыты ў мінулым годзе інвестыцыйным фондам Horizon Capital.
За ім размясціўся Трастбанк, актывы якога выраслі ў 2,9 разы — рэкордны паказчык сярод першай дваццаткі банкаў і трэці па велічыні сярод беларускіх банкаў наогул. Пакет акцый банка, які належаў раней адным з лівійскіх банкаў, у мінулым годзе быў прададзены беларускім акцыянерам, што, падобна, і паўплывала гэтак дабратворна на тэмпы росту яго актываў.
На трэцяй пазіцыі апынуўся Альфа-Банк, адукаваны на базе Межторгбанка пасля продажу акцыянерамі апошняга сваіх пакетаў акцый холдынгавай кампаніі ABH Holding Corporation. Яна кіруе фінансавымі актывамі шэрагу кампаній, у тым ліку расійскай "Альфа-груп", што і знайшло адлюстраванне ў новай назве беларускага банка. Ужо ў I квартале 2009 года Альфа-Банк рэзка актывізаваў сваю дзейнасць і павялічыў актывы на 64% — да 578,3 млрд BYR, па-відаць, узначаліўшы, як і па выніках 2007 года, другую дзясятку беларускіх банкаў.
Самы значны рывок у мінулым годзе зрабілі Хоўм Крэдыт Банк і Дэльта Банк, падняліся на 20-е і 21-е месца ў рэйтынгу па памеры актываў адпаведна. Банкі, нягледзячы на фінансавы крызіс, спрабуюць заваяваць рынак рознічных аперацый Беларусі.
Уладзімір Тарасаў
