Аб'ёмы крэдытавання ў валюце зніжаюцца
Але дэвальвацыя забяспечыла рост паказчыкаў развіцця банкаўскай сістэмы.Рэсурсы насельніцтва і суб'ектаў гаспадарання, размешчаныя ў беларускіх банках, у студзені бягучага года зменшыліся на фоне падзення аб'ёмаў валютнай выручкі беларускіх прадпрыемстваў і росту попыту на валюту з боку фізічных асоб.
У студзені бягучага года да праблем беларускай банкаўскай сістэмы, выкліканых сусветным фінансавым крызісам, дадаліся непрыемнасці, абумоўленыя дэвальвацыяй беларускага рубля адносінах да даляра. Частка насельніцтва і суб'ектаў гаспадарання Беларусі перавялі свае рублёвыя зберажэнні ў валютныя, а многія наогул забралі свае сродкі з банкаў.
У выніку за студзень рублёвыя дэпазіты фізічных асоб ўпалі на 1.065,8 млрд BYR, да 6.665,5 млрд BYR, а юрыдычных асоб-на 1.834,5 млрд BYR, да 6.434,2 млрд BYR. Пры гэтым валютныя дэпазіты фізічных асоб павялічыліся на 221,1 млн. USD, да 2.804,8 млн USD (7.634,5 млн BYR), а валютныя ўклады суб'ектаў гаспадарання скараціліся на 69, 6 млн. USD. Такім чынам, за месяц з банкаўскай сістэмы Беларусі насельніцтвам і прадпрыемствамі было выведзена 2.487,1 млрд BYR рэсурсаў у эквіваленце.
Праўда, за кошт павелічэння дэвальвацыі беларускага рубля рублёвы эквівалент дэпазітаў насельніцтва і прадпрыемстваў у беларускіх банках у цэлым у студзені нават узрос на 122,4 млрд BYR -- да 26.326,9 млрд BYR.
Па гэтай жа прычыне ў студзені вырас на 4.506,2 млрд BYR-да 67.886 млрд BYR -- і рублёвы эквівалент сукупных пасіваў беларускіх банкаў. Іх рублёвая частка скарацілася на 707,9 млрд BYR-да 43.843,7 млрд BYR. Сродкі ў замежнай валюце ўзраслі за ўсё на 274,3 млн USD. Вялікую частка гэтага прыросту забяспечылі фізічныя асобы, тады як сума сродкаў, прыцягнутых ад нерэзідэнтаў, у студзені знізілася на 134,1 млн USD-да 2.913,8 млн. USD.
За кошт дэвальвацыі доля рублёвых сродкаў у рэсурснай базе банкаў скарацілася з 70,3% на 1 студзеня 2009 года да 64,6% на 1 лютага. Пры гэтым доля рублёвых дэпазітаў насельніцтва ў агульным аб'ёме ўкладаў фізічных асоб у студзені ўпала ніжэй долі валютных і дасягнула 46,6% (на 1 студзеня 2009 года гэты параметр складаў 58,3%).
Дадзеныя паказчыкі значна адрозніваюцца ад аналагічных параметраў у расійскай банкаўскай сістэме. Па дадзеных кіраўніка "Агенцтва па страхаванні ўкладаў" РФ Аляксандра Турбанова, за студзень 2009 года доля ўкладаў фізічных асоб у нацыянальнай валюце ў расейскіх банках знізілася з 80% да 75, то ёсць засталася прыкладна ў 1,6 разы вышэй аналагічнага параметру у беларускіх банках.
Як бачым, жыхары Расеі апынуліся значна больш адданыя сваёй нацыянальнай валюце, чым жыхары Беларусі-сваёй. І гэта нягледзячы на тое, што расейскі рубель дэвальваваўся ў значна большай ступені, чым беларускі.
Крэдытны рынак скарачаецца
У студзені сусветны фінансавы крызіс аказаў больш прыкметнае, чым раней, уплыў на крэдытны рынак Беларусі.
Запазычанасць па крэдытах, выдадзеных беларускімі банкамі сектарах эканомікі ў беларускіх рублях, вырасла за месяц усяго на 363 млрд BYR-да 31.296,7 млрд BYR, а па крэдытах у замежнай валюце знізілася на 5% (312 млн. USD ) -- да 5.973,7 млн. USD. Гэта самае значнае падзенне валютных крэдытаў за ўвесь час фінансавага крызісу. Праўда, у пераліку на беларускія рублі валютныя крэдыты ў студзені ўзраслі на 2.428,9 млрд BYR-да 16.260,5 млрд BYR. Але гэта "віртуальны" прырост, за якім варта толькі пералік валюты ў рублі.
Крэдытная запазычанасць фізічных асоб перад банкамі ў валюце знізілася за студзень у меншай ступені, чым у цэлым па рынку, - на 3,5%. А запазычанасць фізічных асоб у нацыянальнай валюце вырасла ўсяго на 132,6 млрд BYR-да 9.464,9 млрд BYR. То ёсць тэндэнцыя скарачэння аб'ёмаў крэдытавання ў валюце і рэзкага падзення тэмпаў крэдытавання ў рублях мае месца як на рынку розніцы, так і для суб'ектаў гаспадарання.
У цэлым сума валютных крэдытаў эканоміцы, роўная 5.973,7 млн. USD, нашмат менш велічыні пасіваў беларускіх банкаў у замежнай валюце, якія складаюць 8.832,6 млн. USD. Такім чынам, існуе прыкметны дысбаланс паміж рэсурснай базай і крэдытнымі ўкладаннямі ў замежных валютах. Таму некаторыя банкі, якія запазычылі валютныя сродкі за мяжой і канвертавалі іх затым у беларускія рублі для прадастаўлення крэдытаў, могуць панесці значныя страты з прычыны паслаблення беларускай валюты.
Па гэтай жа прычыне ў прадпрыемстваў могуць узнікнуць складанасці з вяртаннем валютных крэдытаў. Але ў студзені праблемныя банкаўскія крэдыты павялічыліся за ўсё на 74,1 млрд BYR-да 354,7 млрд BYR, што склала 0,8% ад усёй запазычанасці па крэдытах, выдадзеных банкамі эканоміцы. І ў дадзеным выпадку гаворка ідзе ў значнай ступені аб пераацэнкі валютных крэдытаў. Праблемныя крэдытныя ўкладанні банкаў у нацыянальнай валюце выраслі ўсяго на 33,5 млрд BYR-да 195,6 млрд BYR.
Даволі добрыя паказчыкі фінансавай сферы знаходзяцца ў пэўным супярэчнасці з станам рэальнага сектара эканомікі РБ, якое, мяркуючы па дадзеных статыстыкі, у студзені рэзка пагоршылася. У сувязі з ростам складскіх запасаў на прадпрыемствах павялічваецца і рызыка незвароту крэдытаў, што могуць ужо ў бліжэйшы час адчуць і банкі. На магчымае ўзнікненне праблем паказвае і рост адлічэнняў у рэзервы, зробленых беларускімі банкамі ў студзені, да 238,6 млрд BYR. Гэта ў 4 разы больш аналагічных адлічэнняў за студзень 2008 года. Банкі, падобна, рыхтуюць сваю "падушку бяспекі".
Даходы за кошт дэвальвацыі
Дэвальвацыя беларускага рубля прыкметна адбілася на даходах беларускіх банкаў: велічыня даходаў у студзені 2009 года ўзрасла ў параўнанні са студзенем 2008 года ў 2, 6 разы-да 1.337,8 млрд BYR. Пры гэтым працэнтныя даходы павялічыліся ў 1,8 разы, да 575,3 млрд BYR, камісійныя-у 1,3 разы, да 127 млрд BYR, а іншыя банкаўскія даходы, да якіх адносяцца і даходы ад аперацый з валютай, -- падскочылі амаль у 10 разоў, да 509,4 млрд BYR.
Выдаткі таксама выраслі ў 2,6 разы, дасягнуўшы ў студзені 2009 года 1.174,7 млрд BYR. Павелічэнне адбылося ў асноўным за кошт рэзкага росту іншых банкаўскіх расходаў (у 14,1 разы, да 251,2 млрд BYR) і адлічэнняў у рэзервы.
Такім чынам, прыбытак беларускай банкаўскай сістэмы ў студзені 2009 года дасягнуў 163 млрд BYR, што перавысіла вынік за студзень мінулага года ў 2,5 разы.
У цэлым банкі нават здолелі зарабіць на дэвальвацыі беларускага рубля. Аднак невядома, кампенсавалі гэтыя даходы страты, атрыманыя пры прадастаўленні рублёвых крэдытаў за кошт сродкаў, запазычаных за мяжой. У дадзеным выпадку банкі варта разглядаць паасобку.
Усё для ўкладчыкаў
Адным з наступстваў ажыятажнага попыту насельніцтва на валюту ў студзені 2009 года стала зніжэнне сумы наяўных грошай, якія знаходзяцца ў звароце ў банкаўскай сістэме краіны. Рублі сышлі на куплю даляраў і еўра. У выніку сума наяўных грошай у абароце знізілася з 3.836,2 млрд BYR на 1 студзеня 2009 года да 3.141,4 млрд BYR на 1 лютага 2009 года. Аналагічная лес напаткаў і пераводныя дэпазіты фізічных і юрыдычных асоб. Грашовы агрэгат M1, які ўключае ўсе гэтыя велічыні, паваліўся за месяц на 2.741,2 млрд BYR, скараціўшыся да 7.977,3 млрд BYR.
Такое скарачэнне сумы грашовай масы адлюстроўвае зніжэнне аб'ёму гандлёвых аперацый, павелічэнне здзелак паміж фізічнымі асобамі, якія аплачваюцца наяўнымі ў замежнай валюце, а таксама рост аб'ёмаў наяўнай валюты, якая захоўваецца насельніцтвам па-за банкаўскай сістэмы краіны.
Пакуль дадзеныя аб куплі наяўнай валюты насельніцтвам у студзені 2009 года невядомыя, але ўжо ў снежні фізічныя асобы набылі валюты больш, чым прадалі, на 710 млн. USD. Пры гэтым дэпазіты насельніцтва ў замежнай валюце выраслі за снежань на 363,1 млн. USD. Гэта значыць амаль палову набытай валюты насельніцтва не панесла ў банкі, а припрятало дома.
Можна чакаць, што імкненне жыхароў Беларусі да назапашвання "у панчохах" захаваецца яшчэ на працягу некалькіх месяцаў. Беларускія банкі імкнуцца пераламіць сітуацыю, абвяшчаючы ўсё больш прывабныя ўмовы па ўкладах для фізічных асоб. Так, некаторыя банкі ўвялі спецыяльныя ашчадныя дэпазіты, з якіх сродкі можна забраць у любы момант, атрымаўшы за кожны дзень захоўвання грошай даволі высокія працэнты. У прыватнасці, Белгазпрамбанк ў бягучым годзе пачаў прымаць сродкі на такія ўклады не толькі ў беларускіх рублях, але таксама ў еўра і далярах, выплачваючы 7-10% гадавых. Пры гэтым кліентам бясплатна прадастаўляецца міжнародная пластыкавая картка Maestro.
Становішча з рэсурсамі ў банкаўскай сістэме Беларусі ўскладняецца не толькі з-за дзеянняў фізічных асоб, але і з прычыны зніжэння фінансавых магчымасцяў прадпрыемстваў. Апошні збольшага тлумачыцца падзеннем іх валютнай выручкі. Яе велічыня ў студзені 2009 года ў параўнанні з аналагічным перыядам 2008 года скарацілася на 33, 5% - да 1, 68 млрд USD. Гэта мінімальнае значэнне з студзеня 2007 года. У бліжэйшыя месяцы на рост выручкі асабліва разлічваць не прыходзіцца, так як эканамічны спад за мяжой пакуль працягваецца. Таму банкам, па-відаць, яшчэ некаторы час давядзецца працаваць ва ўмовах скарачэння аб'ёмаў сродкаў, якія прадстаўляюцца ім прадпрыемствамі і насельніцтвам.
Уладзімір ТАРАСАЎ
