Сярэднія стаўкі па рублёвых і валютных крэдытах, што выдаюцца беларускімі банкамі фізічным асобам, у апошнія месяцы бягучага года практычна замерлі, таму паведамленне аб тым, што расейскі Ашчадны банк з 14 жніўня значна павысіў стаўкі па крэдытах у замежнай валюце для фізічных асоб, прымусіла насцярожыцца: а ці не можа адбыцца нешта падобнае і ў Беларусі?
Падставы для такога здагадкі як быццам бы ёсць — Ашчадбанк адважыўся на такі крок, арыентуючыся на прагнозы руху курсаў замежных валют у адносінах да расійскага рубля, а беларускі рубель, па меншай меры, згодна з асноўных напрамках грашова-крэдытнай палітыкі на 2006 год, арыентуецца на расійскі.
Ашчадбанк асцерагаецца ўмацавання рубля
Дзеянні расійскага Ашчадбанка тлумачацца проста. За студзень — ліпень бягучага года расійскі рубель падаражэў у адносінах да даляра на 6,8%. Гэта азначае, што выдадзены ў пачатку года даляравы крэдыт за 7 месяцаў “схуднеў амаль на 7%. Расейскія экспэрты не выключаюць, што да канца года долар патаннее яшчэ на 3% — да 26 RUB/USD. Пры гэтых умовах фізічным асобам выгадна браць даляравыя крэдыты, так як іх сума ў рублях пастаянна зніжаецца. Сапраўды гэтак жа ў Беларусі да 2001 года, калі наша валюта імкліва абясцэньвалася па адносінах да даляра, было вельмі выгадна браць крэдыты ў беларускіх рублях — бярэш пазыку на 10 тыс USD у эквіваленце, а вяртаеш у некалькі разоў менш.
Але тое, што выгадна кліентам, часта аказваецца нявыгадна банку. Таму, каб кампенсаваць магчымыя страты, Ашчадбанк і вырашыў павысіць стаўкі па валютных крэдытах, заадно панізіўшы стаўкі па рублёвых.
У прыватнасці, працэнты па крэдытах на нерухомасць у доларах і еўра выраслі з 11 да 13,5-15, 5% гадавых. У той жа час працэнты па аналагічным рублёвых крэдытах зніжаны з 16 да 13-15% гадавых.
Стаўкі па валютных крэдытах на набыццё аўтамабіляў павышаны з 11,5% да 12-14% гадавых, а па рублёвых крэдытах — зменшаны з 16-18,5 да 11,5-13,5%.
Стаўкі па крэдытах на неадкладныя патрэбы ў валюце без забеспячэння павышаны з 13 да 15,5-17,5%, тады як стаўкі па рублёвых крэдытах ўпалі з 16-19 да 15-17% гадавых.
Такім чынам, крэдыты Ашчадбанка ў расійскай нацыянальнай валюце сталі крыху танней, чым у замежнай. Пры гэтым калі стаўкі па рублёвых крэдытах у Ашчадбанку апынуліся прыкладна на ўзроўні іншых банкаў, то стаўкі па валютных перавысілі сярэдні ўзровень. Такім чынам, ашчадны Банк фактычна прапанаваў кліентам ісці за пазыкамі ў валюце ў іншыя банкі.
Насельніцтва аддае перавагу беларускае
Што тычыцца Беларусі, то ў першую чаргу варта адзначыць даволі істотныя адрозненні нашага рынку крэдытавання ад расейскага. У нас існуе мноства відаў льготнага крэдытавання — на нерухомасць для чаргавікоў, для жыхароў сельскай мясцовасці і г. д. Таму гаварыць аб сярэднім рынкавым узроўні ставак вельмі складана.
Але тым не менш, калі скарыстацца сярэднімі працэнтнымі стаўкамі па зноў выдадзеных крэдытах, разлічваем Нацыянальным банкам Беларусі, то апынецца, што ў нас у 2005 годзе запазычанні ў рублях істотна патаннелі, а ў валюце — трохі падаражэлі. Крэдыты ў беларускіх рублях сталі не нашмат танней валютных яшчэ ў сярэдзіне мінулага года, а з снежня розніца дасягнула прыкладна 2 працэнтных пункта. Праўда, потым стаўкі практычна стабілізаваліся.
У асобных банках сітуацыя можа моцна адрознівацца ад сярэдняй. Напрыклад, у ААБ “Беларусбанк стаўка па няльготных крэдытах на куплю кватэр у беларускіх рублях роўная 17%, тады як у валюце — 14%. Спажывецкія крэдыты ў рублях выдаюцца банкам пад 14% гадавых, а ў валюце — пад 12% гадавых.
Тым не менш у асноўным насельніцтва аддае перавагу крэдытавацца ў беларускіх рублях, прычым тэмпы росту аб'ёмаў крэдытавання пастаянна павялічваюцца. Першы скачок адбыўся пасля таго, як у ліпені-жніўні мінулага года стаўка рэфінансавання Нацыянальнага банка была зменшана да 12% гадавых і сярэдняя стаўка па рублёвых крэдытах апынулася ніжэй адсоткаў па валютных крэдытах, а другі — пасля выбараў прэзідэнта Беларусі ў сакавіку бягучага года. Пры гэтым дадзеная залежнасць больш выказана ў дачыненні да кароткатэрміновых крэдытаў, якія ў асноўным выдаюцца на спажывецкія мэты.
Чакаецца зніжэнне ставак
Папулярнасці рублёвых крэдытаў, акрамя падзення працэнтных ставак, спрыяе яшчэ адзін фактар — стабільнасць беларускай валюты. Калі расійскі рубель расце на нафтадалярах, як на дражджах, то беларускі амаль не даражэе: за 7 месяцаў бягучага года яго курс у адносінах да даляра падняўся ўсяго на 0,5%, а па адносінах да еўра і зусім знізіўся. Як бачым, Нацыянальны банк фактычна прывязаў беларускі рубель да даляра ЗША. Таму браць крэдыты ў валюце, разлічваючы на тое, што аддаваць прыйдзецца менш, як гэта адбываецца ў Расеі, у нас не прыходзіцца.
Больш таго, існуе верагоднасць, што ў 2007 годзе наша валюта можа нават саслабець па адносінах да даляра. У мінулым годзе такое здагадка здавалася пазбаўленым значных падстаў — Беларусь мела станоўчае сальда па знешнім гандлі і золатавалютныя рэзервы краіны раслі. Аднак у бягучым годзе сітуацыя змянілася на процілеглы, а расейскі "Газпром" прапанаваў значна павысіць цану газу, які пастаўляецца ў Беларусь газу з 2007 года. Калі гэта адбудзецца, то нашай краіне прыйдзецца дадаткова адшукваць значныя валютныя сродкі для аплаты энерганосьбітаў. У выпадку падаражэння газу прыкладна ў 2 разы — да 100 USD/тыс. куб. м — краіне ў 2007 годзе прыйдзецца адшукаць дадаткова 1 млрд USD. Вядома, гэтыя грошы можна пазычыць або атрымаць за кошт продажу акцый беларускіх прадпрыемстваў, але не выключана, што ўрад вырашыцца і на дэвальвацыю рубля ў мэтах стымулявання экспарту беларускіх тавараў. У апошнім выпадку атрымальнікі рублёвых крэдытаў здолеюць зэканоміць гэтак жа, як гэта адбывалася 5-10 гадоў таму.
Незалежна ад таго, ці выстаіць рубель або няма, у 2007 годзе крэдыты ў беларускай валюце стануць яшчэ больш прывабнай, так як Нацыянальны банк збіраецца працягнуць памяншэнне стаўкі рэфінансавання, што прыводзіць і да зніжэння ставак па крэдытах. Праўда, у апошні час адбываецца гэта вельмі павольна.
З улікам тэндэнцыі зніжэння працэнтаў па крэдытах у беларускіх рублях варта мець на ўвазе магчымасць перекредитоваться, то ёсць альбо дамовіцца з банкам аб зніжэнні стаўкі, альбо вярнуць грошы, а затым ўзяць новы крэдыт. Зрэшты, пакуль крэдыты ў нас носяць у асноўным мэтавы характар, апошняе практычна немагчыма.
Такім чынам, калі ў Расеі крэдытаванне ў валюце з'яўляецца выгадным для пазычальніка і рызыкоўным для банка, то ў нас — наадварот. Таму і павялічваць стаўкі па валютных крэдытах няма сэнсу — яны і так высокія. Зрэшты, сітуацыя ў Беларусі можа вельмі хутка змяніцца. Калі расейскі бок пагодзіцца на нязначнае павышэнне кошту газу, а сітуацыя з знешняй гандлем выправіцца, то і Нацыянальны банк зможа пайсці на некаторае ўмацаванне беларускага рубля ў адносінах да даляра, і даляравыя крэдыты і ў нас могуць стаць больш выгадна рублёвых на якое-то час.
Уладзімір ТАРАСАЎ
№32 (717) - 21 - 28 жніўня 2006
