Замест валютных пазык банкі прадастаўляюць рублёвыя.У кастрычніку сума крэдытаў, выдадзеных банкамі сектарах эканомікі РБ, выраслана 1.466,2 млрд BYR(на 3,6%) — да 41.857,4 млрд BYR на 1 лістапада.
У цэлым за 10 месяцаў бягучага года тэмпы росту апынуліся ніжэй сярэдніх, роўных 4,4%. Пры гэтым сума валютных крэдытаў паменшылася на 145,2 млрд BYR (на 1%) — да 13.870,9 млрд BYR (у рублёвым эквіваленце).
Рублі замест валюты.
Больш за ўсё ў кастрычніку ўпаў аб'ём кароткатэрміновай (да года) крэдытнай запазычанасці прыватнага сектара ў замежнай валюце — на 236,3 млрд BYR, да 3.639,7 млрд BYR (гл. графік 1). Аднак дадзенае падзенне было з лішкам перакрыты павелічэннем аб'ёмаў рублёвага крэдытавання прыватнага сектара да 4.536,3 млрд BYR. Рост апошняга параметру склаў 9,8% у адносным і 403,6 млрд BYR ў абсалютным выражэнні.
Аб'емы кароткатэрміновага крэдытавання дзяржаўных камерцыйных прадпрыемстваў і насельніцтва як у валюце, так і ў рублях у кастрычніку нават выраслі, але тэмпы прыросту моцна ўпалі. Так, напрыклад, калі ў жніўні бягучага года кароткатэрміновая запазычанасць фізічных асоб вырасла на 20,4 млрд BYR, то ў кастрычніку — усяго на 9, 4 млрд BYR.
У сектары доўгатэрміновага крэдытавання справы ішлі падобным чынам, але пры гэтым знізілася велічыня крэдыторскай запазычанасці ў замежнай валюце не толькі прыватнага сектара, але і дзяржаўных камерцыйных прадпрыемстваў. Аб'ёмы ж крэдытавання ў беларускіх рублях істотна ўзраслі (гл. графік 2).
Больш таго, даволі значным аказаўся і прырост аб'ёмаў доўгатэрміновай (звыш года) крэдытнай запазычанасці фізічных асоб. Велічыня падобных крэдытаў у беларускіх рублях на 1 лістапада дасягнула 8.486,2 млрд BYR, павялічыўшыся за кастрычнік на 3,9%. Гэта адпавядае сярэднім тэмпах прыросту дадзенай запазычанасці ў бягучым годзе.
Пры гэтым велічыня крэдытаў, выдадзеных насельніцтву ў замежнай валюце, на 1 лістапада склала 3.137,9 млрд BYR, павялічыўшыся за мінулы месяц на 6%, у той час як сярэднямесячны прырост у бягучым годзе складаў 8%.
На фоне скарачэння некаторымі банкамі аб'ёмаў крэдытавання насельніцтва ў кастрычніку дадзеныя лічбы здаюцца дзіўнымі. Яны азначаюць, што ў значнай ступені месца банкаў, ограничивших дзейнасць на рынку рознічных паслуг, занялі іншыя.
Рэсурсы прадастаўляе дзяржава.
Такім чынам, крэдытаванне беларускімі банкамі эканомікі ў кастрычніку захоўвалася на высокім узроўні, хоць тэмпы яго росту і ўпалі. Апошняе тлумачыцца галоўным чынам памяншэннем рэсурснай базы банкаў. І справа тут не толькі ў абмежаванні аб'ёмаў запазычанні за мяжой, так як дадзены параметр спыніў рост яшчэ ў красавіку бягучага года (па выніках кастрычніка ён нечакана павялічыўся, але гэты эфект можа тлумачыцца дзеяннямі банкаў па прыцягненні кароткатэрміновых рэсурсаў, таму на яго пакуль не варта звяртаць увагі). Праблемай стала значнае скарачэнне сродкаў суб'ектаў гаспадарання і насельніцтва ў банках
Ужо ў жніўні аб'ём рэсурсаў суб'ектаў гаспадарання, размешчаных у беларускіх банках, пачаў зніжацца, а толькі за мінулы месяц банкі страцілі 720,4 млрд BYR сродкаў суб'ектаў гаспадарання (6,5% ад іх велічыні).
У кастрычніку аб'ём сродкаў фізічных асоб у банках РБ знізіўся на 110 млрд BYR (на 0,8%) — да 13.295,8 млрд BYR. Праўда, адбылося гэта, па дадзеных Нацыянальнага банка, у асноўным за кошт зніжэння сумы дэпазітаў у еўра, выяўленай у беларускіх рублях, з прычыны падзення ў кастрычніку курсу еўра ў адносінах да беларускага рубля. Такім чынам, фінансавы крызіс не так ужо і моцна напалохаў беларускіх укладчыкаў.
Як бы тое ні было, асноўныя крыніцы рэсурсаў банкаўскай сістэмы — суб'екты гаспадарання і насельніцтва краіны — вывелі з банкаўскай сістэмы ў кастрычніку 0,83 трлн. BYR. Гэта чыстыя страты пасіваў, але трэба мець на ўвазе, што банкі не атрымалі і традыцыйнага прыросту дадзеных рэсурсаў, увеличивавшихся па выніках 9 месяцаў у сярэднім адпаведна на 180 млрд BYR і 309 млрд BYR штомесяц.
Усе гэтыя прамыя страты і недаатрыманыя ўкладання прыйшлося кампенсаваць Нацыянальнаму банку, які ўжо з жніўня пачаў паступова павялічваць аб'ём рэсурсаў, прадастаўленых банкаўскай сістэме РБ, а ў кастрычніку дадаў адразу 1,3 трлн. BYR, павялічыўшы свае сродкі ў банках у 1, 5 разы — да 3,9 трлн. BYR.
Нацбанк зніжае нарматывы рэзервавання.
У бліжэйшыя месяцы ў сувязі з чаканым скарачэннем паступлення валютнай выручкі з-за зніжэння коштаў і попыту на беларускія тавары за мяжой некаторыя крыніцы рэсурснай базы беларускай банкаўскай сістэмы могуць зноў оскудеть. У найбольшай ступені гэта адносіцца, мабыць, да сродкаў суб'ектаў гаспадарання.
Што тычыцца грошай насельніцтва ў банках, то можна чакаць, што іх аб'ём адновіць рост, калі не ў лістападзе, то ў бліжэйшыя месяцы, так як вастрыня крызісу за мяжой аслабла, у сувязі з чым асцярогі па наконт усеагульнага краху ў грамадзян РБ знізіліся. Да таго ж банкі прапануюць усё больш прывабныя ўмовы па дэпазітах. Аднак некаторы час прыток укладаў фізічных асоб будзе, па-відаць, ніжэй звычайнага ўзроўню.
Дадзеныя прычыны прывядуць да неабходнасці кампенсаваць страты рэсурснай базы беларускіх банкаў. У сувязі з гэтым ролю сродкаў Нацыянальнага банка і ўрада будзе ўзрастаць. Ім прыйдзецца звяртацца да прамога крэдытаванні і прадастаўлення сродкаў банкам, прычым у вельмі значных аб'ёмах — на ўзроўні каля 1 трлн. BYR у месяц толькі ад Нацбанка (пры захаванні бягучых тэндэнцый у знешнім гандлі) аж да нармалізацыі сітуацыі. У такім рэжыме сродкаў Нацыянальнага банка нават без уліку дадатковых запазычанняў за мяжой хопіць для падтрымкі банкаўскай сістэмы РБ прыкладна на год. Гэта дастаткова працяглы тэрмін, улічваючы тое, што сітуацыя ў знешнім гандлі Беларусі можа нармалізавацца ўжо да сярэдзіны 2009 года (да гэтага часу замежныя эксперты чакаюць завяршэнне рэцэсіі ў ЗША і Еўропе).
Не выключана, што патрэба ў дзяржаўным фінансаванні росту банкаўскіх пасіваў будзе зніжана з прычыны падзення попыту на крэдыты з боку насельніцтва і прадпрыемстваў. Гэта павінна адбыцца з прычыны як росту кошту саміх крэдытаў, так і зніжэння дзелавой актыўнасці беларускіх кампаній.
У цяперашні час Нацыянальны банк выкарыстоўвае і іншыя спосабы павышэння ліквіднасці банкаўскай сістэмы краіны, акрамя непасрэднага фінансавання. Так, у прыватнасці, з 12 лістапада па 16 снежня бягучага года зніжаны нарматывы рэзервовых патрабаванняў для банкаў: ад прыцягнутых сродкаў фізічных асоб у беларускіх рублях — з 4, 5 да 1, 5%, ад прыцягнутых сродкаў юрыдычных асоб у беларускіх рублях — з 8 да 7%, а ад прыцягнутых сродкаў у замежнай валюце — з 8 да 7%.
Акрамя таго, у мэтах пашырэння магчымасцяў банкаў па рэгуляванні сваёй ліквіднасці з 1 снежня зніжаны нарматыў фіксаванай часткі рэзервовых патрабаванняў з дзеючых 70 да 60%.
Дадзеныя меры, па разліках спецыялістаў Нацыянальнага банка, дазволяць камерцыйным банкам атрымаць сродкі ў памеры каля 520 млрд BYR. Калі супаставіць гэтую велічыню з стратамі рэсурсаў насельніцтва і прадпрыемстваў, то можна прыйсці да высновы, што кардынальна сітуацыю не зменіць, хоць і з'яўляецца даволі значнай.
і спосабамі насычаюць сістэму грашыма, выкарыстоўваючы ўласныя рэзервы і сродкі, прыцягваюцца на сусветным рынку. У дадзеным дачыненні да Беларусь не стала выключэннем. Зрэшты, крэдытны партфель беларускіх банкаў пры гэтым расце, што назіраецца далёка не ва ўсіх замежных краінах.
Уладзімір ТАРАСАЎ
