Стаўкі па валютных укладах у Беларусі дасягнулі 12% гадавых
Праблемы сусветнай фінансавай сістэмы ў апошні час аказваюць усе большы ўплыў на асабістае дабрабыту кожнага жыхара Беларусі: іпатэчны крызіс у ЗША прывёў да росту ставак па дэпазітах у замежнай валюце, а рост тэмпаў інфляцыі падняў працэнты па рублёвых укладах у беларускіх банках.
Іпатэчны крызіс, які ўразіў спачатку ЗША, а затым і Еўропу, ўскосным чынам закрануў і нашу краіну. Незварот іпатэчных крэдытаў, страты і нават банкруцтва некаторых фінансавых
устаноў у ЗША і Еўропе прымусілі замежныя банкі стаць больш асцярожнымі. Адпаведна, стаўкі па крэдытах пайшлі ўверх. Падаражэлі рэсурсы і для беларускіх банкаў, заимствующих сродкі за
мяжой.
Уклады ў еўра сталі даражэй.
Сутыкнуўшыся з новай праблемай, банкі пачалі надаваць больш увагі ўнутранаму рынку, падвышаючы стаўкі па дэпазітах і паляпшаючы ўмовы іх прадастаўлення фізічным і юрыдычным асобам.
Таму працэнты па ўкладах у валюце ў беларускіх банках у апошні час растуць як на дражджах. Калі паўтара гады таму, гэта значыць, у самым пачатку іпатэчнага крызісу ў ЗША, стаўкі па дэпазітах у
далярах, роўныя 8-9% здаваліся высокімі, то сёння ёсць прапанова і 12%. У сярэднім, праўда, рост не гэтак значны. Па дадзеных Нацыянальнага банка, сярэдняя стаўка па зноў адкрытым дэпазітах у
замежнай валюце на тэрмін больш за 1 года ў студзені 2007 года складала 7,8% гадавых, а ў чэрвені бягучага года — 9%.
Але ў асобных банках рост працэнтаў па некаторых ўкладах нашмат перавышае сярэдні ўзровень. Так, у пачатку жніўня бягучага года ААТ "Белгазпрамбанк" павялічыла стаўкі па ўкладах ў еўра
да 12% гадавых, а ў далярах — да 11,5%. Як паведаміла дырэктар дэпартамента рознічнага бізнесу Белгазпрамбанка Алена Антані, гэта ажыццёўлена ў адпаведнасці з назіранай цяпер у Беларусі
тэндэнцыяй росту даходнасці валютных укладаў. Доўгі час стаўкі па рублёвых дэпазітах у беларускіх банках былі нашмат вышэй, чым па валютных, але цяпер яны ўсё больш збліжаюцца. У цяперашні еўра
час з'яўляецца больш прывабнай валютай, чым даляр, у сувязі з гэтым і стаўкі па ўкладах у еўра вышэй, чым у далярах.
У мэтах прыцягнення дадатковых рэсурсаў банкі, як правіла, не абмяжоўваюцца павышэннем ставак, а забяспечваюць усе больш камфортныя ўмовы па ўкладах. У прыватнасці, фактычна Белгазпрамбанк
перагледзеў усю лінейку валютных дэпазітаў, увёўшы некалькі новых паслуг для ўкладчыкаў.
Ўведзена магчымасць папаўнення ўкладаў да заканчэння іх тэрміну дзеяння. Такім чынам, падкрэсліла Е. Антоні, банк арыентуе кліентаў на назапашванне. У гэтых жа мэтах выкарыстоўваецца і дыферэнцыяцыя
працэнтаў у залежнасці ад сумы ўкладу.
Адначасова прадугледжваецца і магчымасць датэрміновага скасавання дагавора ўкладу праз некаторы час пасля яго заключэння з мінімальнымі стратамі для ўкладчыка. Так, для дэпазіту на 1,5 года,
калі кліент забірае сродкі па заканчэнні 0,5 года і больш, стаўкі наогул не пераглядаюцца. У той жа час забіраць сродкі без страты працэнтаў праз кароткі прамежак нельга. Гэта, на думку
Е. Антоні, перасцерагае кліентаў ад жадання паспешліва прытрымлівацца за кан'юнктурай рынку.
Услед за інфляцыяй.
Разам са стаўкамі па валютных дэпазітах растуць і стаўкі па ўкладах у рублях, хоць іпатэчны крызіс у ЗША тут ужо ні пры чым. На гэты раз вінаватая інфляцыя. Яе ўздым пачаўся ў сусветнай эканоміцы
крыху пазней іпатэчнага крызісу — прыкладна ў другой палове мінулага года. Многія краіны, якія развіваюцца, у першую чаргу Кітай і Індыя, павялічылі спажыванне прадуктаў і шэрагу іншых
тавараў, што і стала адной з асноўных прычын росту коштаў ва ўсім свеце.
Жыхары Беларусі гэта таксама адчулі, збольшага ў мінулым і асабліва ў бягучым годзе. У ліпені 2008 года спажывецкія кошты ў гадавым вымярэнні (па адносінах да ліпеня 2007 года) выраслі на 16%.
Сама па сабе інфляцыя на стаўкі па дэпазітах не ўплывае. Аднак Нацыянальны банк, гэтак жа як цэнтральныя банкі ў іншых краінах, прадпрымае меры, накіраваныя на памяншэнне тэмпаў росту коштаў, для
чаго імкнецца павысіць прывабнасць банкаўскіх укладаў з дапамогай павышэння працэнтаў па ім. У гэтых мэтах Нацыянальны банк павялічваў стаўку рэфінансавання ў другой палове бягучага года
2 разы — з 10 да 10,5%. Расейскі Цэнтрабанк дзейнічае больш рашуча: у бягучым годзе ён ужо тройчы павышаў стаўку рэфінансавання, давёўшы яе да 11%, а таксама павялічыў нормы адлічэньня
сродкаў у банкаўскія рэзервы.
Некаторая асцярожнасць Нацыянальнага банка тлумачыцца, па-відаць, тым, што стаўкі па дэпазітах у беларускіх рублях у пачатку бягучага года і так знаходзіліся на даволі высокім узроўні і дасягалі
да 14-15% гадавых, што забяспечвала прывабнасць укладаў і перавышала інфляцыю (у Расіі максімальныя стаўкі па супастаўным з беларускімі дэпазітах у расійскіх рублях знаходзяцца на ўзроўні 11,5%
гадавых, хоць стаўка рэфінансавання вышэй, чым у Беларусі).
Акрамя таго, бюджэт Беларусі выконваецца з прафіцытам, сродкаў ў ім дастаткова, а за кошт знешніх запазычанняў і продажу маёмасці ў дзяржаўнай казне утварыўся нават некаторы лішак рублёвых
рэсурсаў. Па-відаць, у сувязі з гэтым сярэднія стаўкі па дэпазітах у нацыянальнай валюце ў беларускіх банках пасля росту ў канцы мінулага года ў першай палове бягучага нават зніжаліся.
Аднак літаральна ў апошнія месяцы сітуацыя, падобна, змянілася. Нацбанк павысіў стаўку рэфінансавання, прадэманстраваўшы свае чаканні. І ў цяперашні час максімальны ўзровень ставак па рублёвых
ўкладах у беларускіх банках дасягнуў 15-16% гадавых.
Кожнаму — сваё.
Па думку Е. Антоні, цяпер працэнты па рублёвых укладах гэтак высокія, што цяжка чакаць іх бурнага ўздыму ў далейшым. Калі стаўка рэфінансавання Нацыянальнага банка працягне павелічэнне, то і
стаўкі па дэпазітах падрастуць.
На існаванне такой магчымасці паказвае вопыт Украіны, дзе ў сувязі з дзеяннямі Нацыянальнага банка і дэфіцытам рэсурсаў стаўкі па тэрміновых укладах у нацыянальнай валюце ў некаторых банках ужо
дасягнулі 20%, у доларах — 14% гадавых. Зрэшты, і інфляцыя ў Украіне амаль у 2 разы вышэй, чым у Беларусі.
Аднак чакаць немінучага ўздыму ставак ўслед за інфляцыяй наўрад ці варта. Акрамя таго, зараз з'яўляецца ўсё больш падстаў лічыць, што інфляцыя ў Беларусі і за мяжой дасягнула максімальных
значэнняў і ў бліжэйшы час пачне зніжацца.
Акрамя таго, прымаючы рашэнне аб адкрыцці дэпазіту далёка не заўсёды варта звяртаць увагу на інфляцыю. Яна характарызуе рост коштаў толькі спажывецкіх тавараў. І калі гаворка ідзе аб пенсійных
назапашвання, гэта значыць, калі дэпазіт у перспектыве плануецца выкарыстоўваць для атрымання дадатковага даходу, будучы на пенсіі, у мэтах куплі спажывецкіх тавараў, то мае сэнс выбіраць
найбольш доўгатэрміновыя ўклады з максімальнымі адсоткамі і сачыць, зразумела, каб гэтыя працэнты былі вышэй інфляцыі. А вось калі збіраць грошы на буйныя пакупкі — машыны, кватэры,
сложнобытовую тэхніку, то ў гэтым выпадку арыентавацца на спажывецкія кошты не варта. Напрыклад, нерухомасць у бягучым годзе толькі таннелі, у сувязі з чым, у прынцыпе, практычна любы
банкаўскі дэпазіт быў прыдатны для назапашвання сродкаў на яе набыццё.
Гэта значыць, у некаторых выпадках для ўкладчыкаў магчымасць своечасовага канфіскацыі сродкаў і правільны выбар валюты дэпазіту важней працэнтаў па ім. Таму часам можна выбіраць адносна
кароткатэрміновыя дэпазіты, нават калі стаўка па ім ніжэй інфляцыі. Кожнаму ўкладчыку трэба зыходзіць з асабістых патрэбаў, якія і імкнуцца ўлічыць банкі, прапаноўваючы розныя віды ўкладаў.
Уладзімір ТАРАСАЎ
