Вялікую частку прыбытку забяспечваюць чыстыя працэнтныя і камісійныя даходы
Аднак дзякуючы лібералізацыі рынку аблігацый і росту аб'ёмаў валютнага рынку чыстыя даходы беларускіх банкаў па аперацыях з валютай і каштоўнымі паперамі растуць значна хутчэй і працэнтных камісійных.
Ужо некалькі гадоў у Беларусі доўжыцца крэдытны бум і разам з ростам аб'ёмаў выдадзеных крэдытаў павялічваюцца і даходы банкаў, якія атрымліваюцца ад гэтага бізнесу. Аднак рост канкурэнцыі паміж банкамі прыводзіць да паступовага зніжэння яго даходнасці: калі агульная сума крэдытаў, прадастаўленых кліентам, вырасла ў I квартале бягучага года ў параўнанні з I кварталам мінулага года на 48%, то чыстыя працэнтныя даходы ўзраслі ў меншай ступені — на 33% (да 351,57 млрд BYR). Гэта нашмат ніжэй і тэмпаў росту такіх даходаў за I квартал 2007 года па адносінах да I квартала 2006 года, складалі 41%.
У той жа час, чыстыя камісійныя даходы ў I квартале бягучага года выраслі на 28% (да 252,6 млрд BYR) супраць 17% росту год таму, а чысты даход па аперацыях з замежнай валютай — на 64% (да 112,96 млрд BYR).
Каштоўныя паперы становяцца прывабнымі.
Астатнія віды даходаў, якія атрымліваюцца камерцыйнымі банкамі, такія як чысты даход па аперацыях з каштоўнымі паперамі, даходы ад дывідэндаў і іншыя даходы, апынуліся нашмат ніжэй чыстых даходаў па аперацыях з замежнай валютай.
Пры гэтым прыкладна трэцяя частка банкаў даходу па аперацыях з каштоўнымі паперамі не атрымлівае ўвогуле, трэцяя частка мае адмоўнае значэнне дадзенага параметру і толькі траціна апынулася ў плюсе. Гэта адлюстроўвае тое, што каштоўныя паперы да гэтага часу з'яўляюцца не столькі інструментам для інвестыцый, колькі спосабам падтрымкі ліквіднасці банкаў.
Аднак сітуацыя з гэтымі даходамі паступова мяняецца ў лепшы бок. Велічыня даходу, атрыманая банкамі за I квартал бягучага года (без уліку страт), склала 0,9 млрд BYR супраць 0,16 млрд. BYR за аналагічны перыяд мінулага года. Пры гэтым практычна ўвесь прырост даходаў забяспечыў ААБ "Беларусбанк", які першым сярод беларускіх банкаў атрымаў льготы па падатках для даходаў, што атрымліваюцца ад аперацый з уласнымі аблігацыямі. У бягучым годзе льготы прадастаўлены і каштоўных паперах іншых банкаў, у сувязі з чым чакаецца значнае ажыўленне дадзенага рынку.
Так, напрыклад, 18 ліпеня 2008 года Дэпартаментам па каштоўных паперах Міністэрства фінансаў РБ зарэгістраваныя аблігацыі ААТ "Белгазпрамбанк" новых пяці выпускаў. Два з іх — у далярах і беларускіх рублях — прызначаныя для размяшчэння сярод юрыдычных асоб. Іх рэалізацыя пачнецца 1 верасня бягучага года. Тры пакінутых выпуску (у доларах, еўра і беларускіх рублях) будуць размяшчацца з 1 кастрычніка бягучага года сярод фізічных асоб.
Рэсурсы прадастаўляе дзяржава.
Нягледзячы на некаторае запаволенне тэмпаў росту, чыстыя працэнтныя даходы складаюць амаль палову (49%) чыстых даходаў, атрыманых беларускімі банкамі ў выглядзе працэнтаў, камісійных і даходаў ад валютных аперацый.
Пры гэтым крэдыты кліентам роўныя 33,5 трлн. BYR, што складае 72,1% усіх актываў беларускіх банкаў.
Рэйтынг банкаў па долі крэдытаў у актывах прыкладна супадае з рэйтынгам па велічыні актываў. На першым месцы з вялікім адрывам знаходзіцца ААБ "Беларусбанк", за ім ідуць Прыорбанк і тры дзяржаўныя банкі. Наступная пяцёрка банкаў кантралюецца расейскім капіталам, яшчэ 5 банкаў з актывамі больш за 100 млн. USD і тыя, што засталіся 13 банкаў з меншымі актывамі.
У 15 найбуйнейшых банкаў доля крэдытаў у актывах прыкладна адпавядае сярэдняму значэнню па банкаўскай сістэме. А вось у невялікіх банкаў сустракаюцца выключэнні. Значныя адхіленні ад сярэдняга тлумачацца ў асноўным тым, што некалькі банкаў у пачатку года атрымалі значныя сродкі ад замежных інвестараў для прадастаўлення крэдытаў фізічным і юрыдычным асобам, але не паспелі іх размясціць.
Даволі значным з'яўляецца аб'ём крэдытаў і іншых сродкаў, выдадзеных банкамі іншым банкам. Велічыня гэтага параметру на 1 красавіка 2008 года дасягнула 4,3 трлн. BYR, прычым ён павялічыўся па параўнанні з аналагічнай датай мінулага года на 64%, гэта значыць значна больш, чым велічыня крэдытаў кліентам. У той жа час у цэлым доля гэтых сродкаў у актывах банкаў склала на 1 красавіка толькі 9%.
Асноўным донарам банкаўскай сістэмы з'яўляецца Беларусбанк, які на 1 красавіка забяспечваў каля 36% усіх крэдытаў банкам. За год іх аб'ём павялічыўся ў 2,27 разы. На другім месцы — Прыёрбанк, але яго доля прыкметна знізілася, хоць яшчэ 1 красавіка 2007 года яна была амаль роўная ўкладу Беларусбанка.
Дадзеныя тэндэнцыі адлюстроўваюць агульныя змены сітуацыі на фінансавым рынку Беларусі, якія выяўляюцца ў павелічэнні рэсурсаў, якія знаходзяцца ў распараджэнні дзяржавы, якое не паспявае іх размяшчаць у інвестыцыйныя праекты і таму выкарыстоўвае для фінансавання банкаўскай сістэмы. Год таму сітуацыя была зусім іншай, і таму крыніцай рэсурсаў выступаў Прыёрбанк, які мае дзякуючы свайму замежнаму акцыянеру доступ да замежных рэсурсаў.
Спецыялізацыя — выключэнне.
Мяркуючы па долі крэдытных рэсурсаў у актывах і суадносінах чыстых крэдытных і камісійных даходаў, амаль усе банкі Беларусі асноўны даход зарабляюць на крэдытаванні.
Але ёсць і выключэнні. У прыватнасці, у Белсвісбанку толькі траціну рэсурсаў знаходзіцца ў крэдытах кліентам і іншым банкам. Ва ўсіх астатніх банкаў яна знаходзіцца на ўзроўні 2/3 і вышэй.
Па-іншаму ідуць справы з даходамі. У дадзеным выпадку ў некалькіх банкаў велічыня чыстых камісійных даходаў перавышае значэнне чыстых працэнтных даходаў у некалькі разоў. Гэта Белсвісбанк, а таксама Тэхнабанк, Трастбанк, Банк рэканверсіі і развіцця. Пры гэтым усе пералічаныя банкі, за выключэннем РРБанка, асноўны чысты прыбытак атрымліваюць за кошт правядзення валютных аперацый.
З банкаў, якія ўваходзяць у першую дзясятку па велічыні актываў, чысты даход па аперацыях з замежнай валютай перавысіў чыстыя камісійныя даходы толькі ў Белгазпрамбанка, аднак у цэлым валютныя аперацыі прынеслі банку толькі каля чвэрці чыстых даходаў.
Такім чынам, можна сказаць, што сярод найбуйнейшых банкаў Беларусі няма ярка выражанай спецыялізацыі па відах дзейнасці і іх даходы носяць даволі збалансаваны характар. Сярод невялікіх і сярэдніх банкаў ёсць некалькі фінансавых устаноў, дзейнасць якіх можна лічыць адносна вузкаспецыялізаваных. Такая збалансаванасць дзейнасці большасці банкаў павялічвае устойлівасць беларускай банкаўскай сістэмы ў цэлым.
Уладзімір ТАРАСАЎ
