Прадпрыемствы нарошчваюць імпарт за кошт запазычанняў за мяжой і інвестыцый
Нягледзячы на тое, што сальда знешняга гандлю Беларусі па выніках 2007 года аказалася адмоўным, Нацыянальны банк набываў валюту на ўнутраным рынку, а камерцыйныя банкі ў лістападзе — снежні нават знізілі велічыню чыстага замежнага доўгу.
Уладзімір ТАРАСАЎ
Станоўчае сальда куплі валюты Нацыянальным банкам на ўнутраным рынку за мінулы год склала 309 млн. USD, тады як толькі за 11 месяцаў мінулага года сальда знешняга гандлю таварамі і
паслугамі склала -2,2 млрд USD. Мяркуючы па тэндэнцыі змены аб'ёмаў экспарту і імпарту тавараў, па выніках года сальда павінна скласці каля -2,5 млрд USD. Такім чынам, у Беларусі ў 2007 годзе
існавала патрэба ў знешнім фінансаванні эканомікі ў памеры крыху менш за 3 млрд USD.
Акрамя таго, валюта патрабавалася і для задавальнення попыту на яе з боку насельніцтва. У 2007 годзе фізічныя асобы купілі ў банкаў наяўнай валюты на 611,7 млн USD больш, чым прадалі. Гэта нашмат
менш, чым у 2006 годзе, калі насельніцтва купіла ў банкаў валюты на 915 млн USD больш, чым прадало, але таксама даволі значная велічыня па беларускіх маштабах. Праўда, пры гэтым ўклады
насельніцтва ў валюце ў беларускіх банках узраслі на 280 млн USD, што амаль напалову кампенсавала адток сродкаў з банкаў з прычыны продажу наяўных.
Выручка расце, продажу — няма.
Аб'ём валютнай выручкі беларускіх прадпрыемстваў вырас у мінулым годзе, паводле папярэдніх дадзеных Нацбанка, на 27%, да 27, 7 млрд USD. Паступленні ад экспарту тавараў у 2007 годзе павялічыліся на 25,5%,
да 24,2 млрд. USD, ад экспарту паслуг — на 39%, да 3,02 млрд. USD, выручка ад гандлю за валюту ў межах краіны — на 31,6%, да 456,1 млн. USD, іншыя паступленні — на
96,4%, да 16,13 млн USD.
На аплату імпарту краіне ў 2007 годзе патрабавалася , па папярэдняй ацэнцы , каля 30 млрд . USD . Аднак па выніках 11 месяцаў бягучага года суб'екты гаспадарання — рэзідэнты і
нерэзідэнты Беларусі прадалі валюты на ўнутраным рынку ўсяго на 15, 6 млрд. USD, што тым не менш перавысіла аб'ём куплі на 220,6 млн. USD. Дадзеныя велічыні блізкія да выніках 2006 года,
калі аналагічныя параметры склалі 16,9 млрд USD і 339,6 млн USD адпаведна.
Гэта значыць, што беларускія прадпрыемствы значную частку імпартных аперацый у 2007 годзе ажыццяўлялі за кошт уласных і пазыковых сродкаў. Таму што прадаецца на ўнутраным рынку валюты хапіла на
аплату імпарту, якое ажыццяўляецца без выкарыстання пазык, крэдытаў і інвестыцый. Застаўся нават некаторы лішак валюты, які скупіў Нацбанк.
Неабходныя для аплаты імпарту сродкі былі атрыманы за кошт прамых інвестыцый, што накіроўваюцца на набыццё тавараў за мяжой, павелічэння запазычанасці суб'ектаў гаспадарання перад нерэзідэнтамі, а
таксама з дапамогай атрымання прадпрыемствамі валютных крэдытаў у беларускіх банках.
Апошнія, у сваю чаргу, для задавальнення патрэбаў з боку суб'ектаў гаспадарання запазычылі рэсурсы за мяжой. Аднак тэмпы павелічэння банкаўскага знешняга доўгу ў 2007 годзе,
нягледзячы на рост адмоўнага сальда знешняга гандлю, істотна знізіліся. Калі за 2006 год велічыня чыстых адмоўных актываў камерцыйных банкаў Беларусі паднялася на 1, 7 трлн. BYR (на
такую суму вырас чысты знешні доўг банкаў), то за 2007 год яна вырасла ўсяго на 0, 6 трлн. BYR, да 2, 7 трлн. BYR. Прычым за апошнія 2 месяцы мінулага года гэтая велічыня ўпала на 0, 6 трлн.
BYR.
Гэта значыць, у 2007 годзе беларуская эканоміка ў цэлым вырашыла праблему аплаты перавышэння імпарту над экспартам без істотнага напружання фінансавай сістэмы Беларусі, за кошт росту запазычанасці саміх
прадпрыемстваў і інвестыцый у іх з боку нерэзідэнтаў. Дакладныя дадзеныя аб гэтых відах фінансавання можна будзе атрымаць пасля таго, як будуць апублікаваныя дадзеныя плацежнага балансу Беларусі за 2007
год.
Цікава, што, хоць суадносіны паміж продажам і пакупкай валюты юрыдычнымі асобамі на ўнутраным рынку практычна не змянілася, значны рост выручкі экспарцёраў у 2007 годзе не суправаджаўся
павелічэннем аб'ёму продажу валюты на ўнутраным рынку. Больш таго, аб'ём продажу ў пачатку 2007 года рэзка знізіўся, а затым выйшаў прыкладна на ўзровень 2006 года. Гэта тлумачыцца змяншэннем аб'ёмаў
аперацый, якія праводзяцца на ўнутраным валютным рынку Беларусі юрыдычнымі асобамі — нерэзідэнтамі. Да такога эфекту, у сваю чаргу, прывялі зніжэнне аб'ёмаў перапрацоўкі давальніцкай сыравіны на
беларускіх нафтаперапрацоўчых заводах і пераход на іншую схему фінансавання нафтаперапрацоўкі.
Насельніцтва прадае валюту.
Хоць прадпрыемства ў цяперашні час спраўляюцца з фінансаваннем дэфіцыту знешняга гандлю, апераджальны рост імпарту над экспартам з'яўляецца неспрыяльнай тэндэнцыяй. Да таго ж невядома, як доўга
прадпрыемствы змогуць самофинансироваться падобным чынам.
Урад разлічвае пераламаць сітуацыю з ростам дэфіцыту, аднак, мяркуючы па дадзеных мінулага года, ніякіх прыкмет змяненняў у лепшы бок пакуль няма. Больш таго, сярэднія цэны экспарту ў
студзені — лістападзе 2007 года былі вышэй цэн за аналагічны перыяд мінулага года на 14,8%, тады як імпарт — на 18,9%, а фізічны аб'ём экспарту ў студзені — лістападзе быў на
5,1% больш, чым у студзені — лістападзе 2006 года, супраць 7,1% перавышэння ў імпарту. Такім чынам, для атрымання такога ж, як і раней, фізічнага аб'ёму імпарту Беларусі прыходзіцца
павялічваць фізічныя аб'ёмы экспарту.
Магчымае пагаршэнне стану знешняга гандлю можа звесці на няма некаторыя якія сфармаваліся ў мінулым годзе спрыяльныя для валютнага рынку тэндэнцыі, якія, па-відаць, будуць характэрныя і для
бягучага года.
Гэта, у прыватнасці, павелічэнне валютных укладаў насельніцтва і юрыдычных асоб, а таксама змяненне суадносін паміж попытам і прапановай валюты з боку насельніцтва ў карысць прапановы.
Калі за 2006 год дэпазіты насельніцтва і юрыдычных асоб выраслі на 310 млн. USD і 221,5 млн. адпаведна, то толькі за 11 месяцаў мінулага года — на 532,6 млн. і 609,8 млн. USD
адпаведна.
Па папярэдніх дадзеных Нацбанка, у мінулым годзе насельніцтва павялічыла аб'ёмы куплі валюты ў банкаў на 24,1% у параўнанні з 2006 годам — да 5,227 млрд USD, а продажу — на 40%, да
4, 615 млрд USD. Гэта тлумачыцца, па-відаць, ростам даходаў грамадзян Беларусі, якія атрымліваюцца імі за мяжой.
Больш таго, паводле аператыўных дадзеных Нацыянальнага банка, за першыя 16 дзён студзеня бягучага года фізічныя асобы набылі ў банкаў валюты на 192,8 млн. USD, а прадалі — на 207,5 млн. USD. У
выніку сальда куплі-продажу наяўнай замежнай валюты фізічнымі асобамі за адзначаны перыяд склалася станоўчае — 14,7 млн. USD.
У цэлым аб'ёмы рынку гандлю валюты банкаў з фізічнымі асобамі растуць хутчэй абаротаў ўнутранага валютнага рынку і нават аб'ёмаў знешняга гандлю. Такім чынам, насельніцтва паступова становіцца
ўсё больш значным фактарам на валютным рынку — валавы аб'ём куплі фізічнымі асобамі валюты цяпер складае прыкладна пятую частку валютнай выручкі беларускіх прадпрыемстваў. Дадзеная
тэндэнцыя наўрад ці можа лічыцца станоўчай, так як на фізічных асоб з вялікай доляй верагоднасці могуць аказваць уплыў суб'ектыўныя фактары, што павялічвае рызыку ўзнікнення нестабільнасці
на валютным рынку.
