Насельніцтва зноў паверыла ў рубель

Але не адмаўляецца ад валютных дэпазітаў

Давер насельніцтва Беларусі да нацыянальнай валюце, што ўпала ў пачатку 2007 года, у цяперашні час цалкам аднавілася, і банкаўскія дэпазіты ў рублях зноў растуць хутчэй валютных.

Уладзімір ТАРАСАЎ

У рэсурснай базе беларускіх банкаў ўклады насельніцтва складаюць найбольшую велічыню, таму Нацыянальны банк імкнецца ствараць усе ўмовы для прыцягнення сродкаў грамадзян у банкі, утрымліваючы стаўкі па банкаўскіх дэпазітах у беларускіх рублях на ўзроўні істотна вышэй інфляцыі і ставак па дэпазітах у замежнай валюце.

У сувязі з гэтым да канца 2006 года сума ўкладаў у беларускіх рублях павялічвалася нашмат хутчэй валютных. Аднак сітуацыя змянілася ў пачатку 2007 года, калі насельніцтва актыўна перакладала рублёвыя ўклады ў валютныя, асцерагаючыся дэвальвацыі рубля ў сувязі з ростам кошту на пастаўляны з Расіі газ.

Далярызацыя укладаў спыненая.

Для пераадолення гэтай тэндэнцыі Нацыянальнаму банку ў пачатку 2007 года прыйшлося павысіць стаўку рэфінансавання, а затым прытармазіць тэмпы яе зніжэння. Гэта дапамагло, і паступова сума банкаўскіх дэпазітаў у рублях зноў пачала павялічвацца. Аднак велічыня прыросту валютных дэпазітаў пры гэтым не знізілася, і толькі ў студзені 2008 года тэрміновыя рублёвыя дэпазіты зноў пачалі павялічвацца хутчэй за валютныя.

У цэлым па выніках 2007 года сума валютных дэпазітаў фізічных асоб, якія не адносяцца да пераводных, вырасла на 52, 5%, тады як рублёвых — на 26,3%. Аднак у студзені 2008 года прырост склаў 3,9 і 5,2% адпаведна. Такім чынам, можна са значнай доляй верагоднасці казаць аб аднаўленні тэндэнцыі больш хуткага росту рублёвых укладаў, але на фоне захавання высокіх тэмпаў павелічэння валютных дэпазітаў.

У цэлым у 2008 годзе, мяркуючы па выніках першага месяца, тэмпы прыросту ўкладаў насельніцтва павінны павялічыцца ў параўнанні з 2007 годам. Гэта цалкам вытлумачальна: даходы насельніцтва растуць хутчэй інфляцыі, а магчымасці для ўкладання сродкаў у Беларусі даволі абмежаваныя. У мінулыя гады мела сэнс інвеставаць капітал у нерухомасць, але ў сувязі з зааблочнымі коштамі на кватэры і перспектывай іх зніжэння дадзеная аперацыя ў цяперашні час мала каго прыцягвае.

Народу патрэбныя Піфы.

У сувязі з гэтым могуць узнікнуць залішняе ціск на таварныя рынкі і ўцечка капіталу за мяжу. Апошняе, уласна, ужо адбываецца. У прыватнасці, у грамадзян Беларусі ўсё большай папулярнасцю карыстаюцца расійскія паявыя інвестыцыйныя фонды (Піфы), якія да мінулага года забяспечвалі прыбытковасць на ўзроўні некалькіх дзясяткаў працэнтаў гадавых. У сувязі з гэтым пачасціліся звароты жыхароў РБ у Нацыянальны банк з пытаннямі аб парадку ажыццяўлення аперацый па пераводзе грашовых сродкаў у Піфы.

Нацыянальны банк не перашкаджае правядзенню такіх здзелак, але палічыў неабходным распаўсюдзіць рэкамендацыі для грамадзян Беларусі, якія ўкладваюць сродкі ў расійскія паявыя інвестыцыйныя фонды.

У іх адзначана, што дадзеная аперацыя ставіцца да валютных, звязаных з рухам капіталу, якія фізічныя асобы — рэзідэнты Беларусі ажыццяўляюць на падставе дазволу Нацыянальнага банка.

Акрамя таго, Нацбанк падкрэсліў, што ўкладанні ў Піфы спалучаныя з высокай ступенню рызыкі страціць сродкі, а даходнасць Піфаў не гарантуецца ні дзяржавай, ні кіруючай кампаніяй. Ён рэкамендаваў грамадзянам РБ больш уважліва ацэньваць мэтазгоднасць ажыццяўлення такіх інвестыцый і ажыццяўляць размяшчэнне грашовых сродкаў у банках краіны, па ўкладах у якіх дзяржава гарантуе вяртанне ўкладзеных сродкаў.

Перасцярога Нацыянальнага банка выглядае цалкам разумным, аднак яно наўрад ці каго-небудзь спыніць, так як даходнасць асобных паявых фондаў у РФ, нягледзячы на некаторыя праблемы расійскага і сусветнага фондавых рынкаў, застаецца высокай, а ўкладваць сродкі на радзіме з аналагічнай прыбытковасцю грамадзяне Беларусі не маюць магчымасці, хоць многія з іх гатовыя рызыкаваць для атрымання больш высокай прыбытку. Для такога роду інвестараў у Беларусі цяпер нічога не прапануецца, а засцярогі псіхалогію не зменяць. Ёсць, вядома, надзея на тое, што урадам РБ будуць прыняты меры, якія дазваляюць укладваць сродкі ў акцыі беларускіх прадпрыемстваў, але пакуль гэта пад пытаннем.

Зрэшты, некаторы адток капіталу за мяжу для Беларусі можна нават лічыць дабром, так як недахопу сродкаў, у тым ліку і валютных на банкаўскім рынку Беларусі ў цяперашні час не назіраецца. Сам Нацыянальны банк размяшчае за мяжой мільярды даляраў, прычым у надзейныя, але низкодоходные актывы. Таму, калі грамадзяне Беларусі перавядуць частку сваіх зберажэнняў у рызыкоўныя, але патэнцыйна больш высокапрыбытковыя актывы, то ў цэлым для краіны гэта можа апынуцца выгадным.

Нерэзідэнты даганяюць банкі.

Найбольш хутка ў адносным выражэнні ў мінулым годзе раслі сродкі нерэзідэнтаў, велічыня якіх практычна падвоілася. Замежныя крэдыты дазволілі беларускай банкаўскай сістэме ў лютым 2007 года выйсці з праблемнай сітуацыі з ліквіднасцю. У канцы мінулага года велічыня сродкаў нерэзідэнтаў дасягнула 5,9 трлн. BYR, што практычна супала з капіталам банкаўскай сістэмы краіны. Праўда, у снежні мінулага года капітал вырас да 6,7 трлн. BYR, што, магчыма, знізіла патрэба ў запазычаннях за мяжой, і сродкі нерэзідэнтаў ўпалі да 5,3 трлн. BYR.

Гэта таксама магло быць выклікана рэзкім ростам сродкаў суб'ектаў гаспадарання, велічыня якіх за тры апошнія месяцы 2007 года павялічылася на 24% — да 9, 5 трлн. BYR. Дадзены рост суправаджаўся значным павелічэннем станоўчага сальда знешняга гандлю Беларусі. Можна выказаць здагадку, што ён тлумачыцца павелічэннем экспарту нафтаперапрацоўчых заводаў РБ у сувязі з нармалізацыяй працэсу перапрацоўкі расейскай нафты ў Беларусі.

Калі дадзеная тэндэнцыя захаваецца на працягу яшчэ 2-3 месяцаў, то сродкі юрыдычных асоб у банкаўскай сістэме краіны могуць перавысіць дэпазіты фізічных асоб.

Сродкі цэнтральнага ўрада ў банкаўскай сістэме РБ у 2007 годзе таксама раслі даволі хутка, але ўсё ж не ў такой ступені, як уклады нерэзідэнтаў.

Толькі сума сродкаў Нацыянальнага банка за мінулы год змянілася вельмі нязначна — да 1, 7 трлн. BYR. У гэтым няма нічога дзіўнага: пасля дазволу праблем з недастатковай ліквіднасцю ў пачатку 2007 года на рынку паўстаў некаторы лішак рэсурсаў і Нацбанк пастаянна адцягваў сродкі з рынка з дапамогай размяшчэння ўласных кароткатэрміновых аблігацый.

Можна адзначыць, што, у адрозненне ад грамадзян, у юрыдычных асоб сродкі ў асноўным знаходзяцца на пераводных дэпазітах, прычым у роўных долях ў замежнай валюце і беларускіх рублях.

У той жа час велічыня пераводных дэпазітаў (сродкаў на рахунках) юрыдычных асоб у 2007 годзе вырас на 28,2%, тады як астатніх дэпазітаў павялічылася ў значна большай ступені — на 79,3%. Гэта паказвае на рост здольнасці беларускіх прадпрыемстваў назапашваць сродкі, магчыма, у сувязі з паляпшэннем у цэлым іх фінансавага стану (па выніках 2007 года, прыбытак, атрыманы беларускімі суб'ектамі гаспадарання, вырасла на 15,1% — да 14, 3 трлн. BYR).

Вяртанне пераваг.

Такім чынам, падзеі мінулага года, звязаныя з павышэннем кошту расійскіх энергарэсурсаў і змяненнем сістэмы гандлю прадуктамі нафтаперапрацоўкі, не прайшлі для банкаўскай сістэмы Беларусі бясследна. Яны прывялі да істотнага змене тэндэнцый фарміравання пасіваў банкаў РБ: павялічыліся тэмпы прыросту валютных дэпазітаў насельніцтва, рэзка паднялася доля сродкаў нерэзідэнтаў у пасіве, а ў канцы 2007 года дэпазіты юрыдычных асоб пачалі расці хутчэй укладаў фізічных асоб.

Дадзеныя тэндэнцыі маюць высокія шанцы захавацца на працягу 2008 года. Але вяртаецца і старая заканамернасць: грамадзяне Беларусі зноў аддаюць перавагу рублёвых укладах перад валютнымі.