А ўкладанні ў банкаўскую сістэму РБ становяцца ўсё больш прывабнымі
Вынікі дзейнасці беларускіх банкаў паказваюць, што банкаўскі бум у краіне працягваецца: актывы банкаўскай сістэмы, па дадзеных на 1 красавіка бягучага года ў параўнанні з 1 красавіка мінулага выраслі на 48%, капітал -- на 28%, а прыбытак-на 70%.
Адпаведна, з павелічэннем прыбытку і актываў расце і цікавасць замежных інвестараў да ўкладанняў у фінансавую сістэму Беларусі. Аднак калі яшчэ пару гадоў таму гэта можна было зрабіць, купіўшы якой-небудзь з "ляжачых" беларускіх банкаў, то ў цяперашні час набываць ужо няма чаго. "Сёння склалася такая сітуацыя, калі інвестары прыходзяць і пытаюцца: які дробны банк можна купіць у Беларусі. А так як "свабодных" банкаў ужо няма, мы ім кажам: стварайце новы банк", -- адзначыў намеснік старшыні Нацыянальнага банка Мікалай Лузгін на пасяджэнні кансультатыўнага савета па замежных інвестыцыях, які адбыўся ў Менску 30 траўня.
На якія належаць самому Нацбанку пакеты акцый пакупнікі ўжо ёсць: атрымана згода прэзідэнта Беларусі на продаж расейскаму Альфабанку кантрольнага пакета беларускага Межторгбанка, а Маскоўскі банк рэканструкцыі і развіцця збіраецца набыць кантрольны пакет акцый Парытэтбанка ў ліпені бягучага года.
Айчынныя інвестары ажывіліся
Па дадзеных на 1 красавіка 2008 года, замежны капітал прысутнічаў у статутных фондах 23 з 28 дзеючых беларускіх банкаў, а 7 банкаў былі створаны са 100-працэнтным замежным капіталам. Аднак доля замежнага капіталу ў статутным фондзе банкаўскай сістэмы Беларусі ў пачатку красавіка складала толькі 11,4% пры максімальна дапушчальных 25.
Банкаўскі бум робіць прывабнымі набыццё акцый банкаў і для беларускіх інвестараў. Ў траўні быў створаны прэцэдэнт сыходу замежнага акцыянера з Беларусі: Лівійскі знешні банк прадаў прыналежныя яму пакеты акцый ЗАТ "Трастбанк" беларускім акцыянерам. Прэцэдэнт стварэння новага беларускага банка з'явіўся яшчэ раней -- прыватнае ўнітарнае прадпрыемства "Еўрабанк", заснаванае ТАА "Гандлёвы дом "Ждановічы", было зарэгістравана Нацбанкам 31 студзеня 2008 года.
Сітуацыя, якая склалася, здаецца зручнай для пачатку размяшчэння акцый банкаў сярод шырокіх слаёў насельніцтва і каціроўкі каштоўных папер на біржы. Аднак пакуль прыкмет цікавасці банкаў да прыцягнення капіталу такім спосабам не назіраецца. Найбуйнейшыя банкі рыхтуюцца да правядзення першаснага размяшчэння акцый (IPO) за мяжой, але размяшчаць каштоўныя паперы ў Беларусі пакуль ніхто не мае намер. Такое стаўленне да айчынных інвестыцый тлумачыцца, па-відаць, надзеямі на тое, што за мяжой акцыі ўдасца прадаць больш выгадна.
Кампаніі захоўваюць парытэт з розніцай
У цэлым па выніках I квартала бягучага года сітуацыя ў банкаўскай сістэме не змянілася: бум, які пачаўся некалькі гадоў таму, працягваецца. Актывы камерцыйных банкаў павялічыліся на 48%, што ніжэй тэмпаў росту за I квартал 2007 года (54%), але вышэй, чым за 2007 год у цэлым (44%).
Пры гэтым тройка найбуйнейшых банкаў Беларусі некалькі прытармазіла ў развіцці і тэмпы росту іх актываў апынуліся істотна менш, чым у I квартале 2007 года (гл. табліцу).
Пры захаванні высокіх тэмпаў росту актываў у банкаўскай сістэме назіраецца пераразмеркаванне сфер ўкладання сродкаў банкаў.
Так, па дадзеных Міністэрства статыстыкі і аналізу, у I квартале бягучага года крэдыты банкаў, прадстаўленыя на інвестыцыі ў асноўны капітал, павялічыліся ў супастаўных цэнах на 12,6% (да 2,037 млрд BYR) па адносінах да I квартала мінулага года. Гэта амаль у 2 разы ніжэй тэмпаў росту сумы інвестыцый у асноўны капітал у цэлым, роўных 22,5%, і ў 4,5 разы ніжэй тэмпаў росту банкаўскіх інвестыцый за I квартал мінулага года, складалі тады 56,2% (у супастаўных цэнах). У I квартале бягучага года асноўны прырост інвестыцый (на 37,1% -- да 2,618 млрд BYR) адбыўся за кошт сродкаў кансалідаванага бюджэту.
Такім чынам, роля банкаўскай сістэмы ў інвестыцыях у бягучым годзе пачала зніжацца, хоць тэмпы росту крэдытнага партфеля ў цэлым засталіся высокімі. Гэта азначае, што банкі больш актыўна крэдытуюць бягучыя аперацыі суб'ектаў гаспадарання і фізічных асоб. У гэтым дачыненні да характэрны прыклад Дэльта Банка, які за год па велічыні актываў, сфармаваных у выглядзе крэдытаў фізічным асобам, падняўся з апошняга месца ў беларускай банкаўскай сістэме на 22-е.
Тым не менш, нягледзячы на бурны рост рознічных аперацый, аб'ёмы крэдытавання суб'ектаў гаспадарання павялічваюцца не менш хутка. Па дадзеных Міністэрства статыстыкі і аналізу, на 1 мая 2008 гады рэшткі запазычанасці па крэдытах, выдадзеных банкамі насельніцтву, склалі 27,6% ад агульнага аб'ёму запазычанасці 32,8 трлн. BYR, тады як на 1 мая 2007 года яны складалі 27,4%, а на 1 траўня 2006 года-27,2%.
Як бачым, рост долі рознічных крэдытных аперацый складае ўсяго 0,2 працэнтных пункта ў год, то есць юрыдычных асоб яшчэ рана спісваць з рахункаў-яны павялічваюць аб'ёмы запазычанні не менш актыўна, чым фізічныя асобы.
Дарога да IPO
Капітал беларускай банкаўскай сістэмы, па дадзеных на 1 красавіка бягучага года, вырас на 28% у параўнанні з 1 красавіка 2007 года, але гэты тэмп росту апынуўся ў два разы ніжэй, чым для росту актываў.
Асноўны прырост капіталу забяспечылі сярэднія і дробныя банкі. Аднак варта адзначыць, што дадзеныя за I квартал некалькі недакладна характарызуюць бягучую сітуацыю, так як многія банкі істотна павялічылі яго ў красавіку-траўні пасля правядзення сходаў акцыянераў і ажыццяўлення новых інвестыцый. У прыватнасці, Белгазпрамбанк толькі 22 красавіка зарэгістраваў павелічэнне статутнага фонду на 75 млн. USD, што дазволіла яму стаць 6-м банкам Беларусі па велічыні капіталу ў краіне.
Значны рост актываў пры менш істотным павелічэнні капіталу прывёў да цалкам заканамернага выніку-яшчэ больш істотнага росту прыбытку і рэнтабельнасці беларускіх банкаў. За I квартал бягучага года прыбытак банкаўскай сістэмы ў цэлым павялічылася на 70% супраць росту на 39% па выніках 2007 года.
Рэнтабельнасць капіталу ў цэлым па банкаўскай сістэме РБ па выніках I квартала склала 2,4%, прычым у шэрагу банкаў яна апынулася нашмат вышэй сярэдняга ўзроўню. Лідэрамі па рэнтабельнасці апынуліся банкі, створаныя з расейскім капіталам, якія ўваходзяць у першую дзясятку найбуйнейшых банкаў краіны, -- банк "Масква-Мінск" і Белгазпрамбанк з рэнтабельнасцю 11,5 і 7,3% адпаведна.
Па стане на 1 красавіка 2008 года ўсе банкі першай дзясяткі, за выключэннем найбуйнейшых банкаў краіны -- Беларусбанка і Белаграпрамбанка, маюць рэнтабельнасць істотна вышэй сярэдняга ўзроўню. Двух лідэраў падвёў капітал, які перавышае 1 млрд USD, у сувязі з чым у іх склалася даволі высокае стаўленне капіталу да актываў. У той жа час тэмпы росту прыбытку ў I квартале бягучага года ў іх былі вышэй сярэдняга ўзроўню, гэта значыць, сітуацыя паляпшаецца. Гэта павышае прывабнасць укладанняў у акцыі найбуйнейшых дзяржаўных банкаў і павялічваюць шанцы на ўдалае правядзенне імі IPO.
Уладзімір ТАРАСАЎ
